Als iets werkt, maak er dan meer van

ChroniquesDuVasteMonde: Dr. med. Preckel, waarom denken zoveel mensen dat ze talentvrij zijn?
DR. FRANZIS PRECKEL: Vaak zit er een probleem met het zelfbeeld achter. Hoe we ons vermogen beoordelen, hangt maar gedeeltelijk af van wat we eigenlijk goed doen. In vergelijking met anderen, of we nu beter of slechter zijn dan de mensen in onze omgeving, of we nu successen of mislukkingen oogsten - dat is allemaal van belang.

Hoe kan ik als volwassene uitvinden of er nog niet ontdekte talenten in mij liggen?
Nieuwe talenten worden ontdekt als je iets nieuws durft te proberen. Wanneer je naar je persoonlijke limieten gaat. En het zegt niet altijd dat je dit of dat niet kunt doen, alleen omdat je het nog nooit eerder hebt gedaan.

Dat gezegd hebbende, zeg ik de beste op de volgende vergadering: "Ik neem de leiding van het project!" Gewoon om het te proberen, als ik het kan?
Het hoeft niet meteen het geval te zijn. Je kunt het eerst in speelse situaties uitproberen: organisatietalent is ook te zien bij het organiseren van de rommelmarkt voor de school. Een communicatief talent of leiderschapskwaliteiten kunnen ook worden ontdekt in het bestuur van de volkstuin. Je moet echt gewoon veel proberen en dan attent zijn op wat goed werkt en tegelijkertijd relatief gemakkelijk - dan ben je op het spoor van zijn talent. Als je het niet durft, kun je in een eerste stap vrienden vragen welke talenten ze bij elkaar zien.

Als ik voor één ding zeer getalenteerd ben, ben ik dan automatisch succesvol?
Talent alleen helpt je niet, eerlijk gezegd, niet veel. Je moet het trainen. Iedereen die heel goed in iets is en succes heeft, heeft buitengewoon veel geoefend en blijft oefenen. Studies tonen aan dat een uitstekende atleet, zoals een zeer succesvolle wetenschapper, gemiddeld 10.000 uur praktijk nodig heeft om een basistalent voor uitmuntendheid te ontwikkelen. Dat is veel tijd: het equivalent van ongeveer tien jaar, waarin je je talent elke dag drie uur traint. Maar zonder de praktijk zelfs van de grootste muzikale talent is geen star-violist. En een persoon met een gemiddelde bekwaamheid kan heel goed worden met veel oefening en ambitie.

Is talent aangeboren?
Een tijd lang dacht men dat geschenken synoniem waren met aangeboren intelligentie. Zo ontstond het idee van de mens geboren uit genie. Ongeveer 30 jaar geleden kwam de theorie naar voren dat iedereen met net voldoende oefening enig vermogen tot uitmuntendheid kon ontwikkelen. Naar mijn mening is echter iets in het midden geschikt. Er zijn mensen met bijzonder gunstige voorwaarden, bijvoorbeeld in muziek, wiskunde, sport of andere gebieden, dat wil zeggen de hoogbegaafden. Prestatie en succes treden echter alleen met hen op vanuit het samenspel van investering, persoonlijkheid, ondersteuning en promotie van het talent.

Heeft ieder mens capaciteiten die hij zou kunnen ontwikkelen met oefenen op zo'n manier dat hij er op z'n minst heel goed in is?
In elk geval! Er is geen nul van het geschenk. We hebben allemaal vaardigheden en kunnen leren. En dat is nu al de belangrijkste vereiste voor ons om onze talenten te kunnen ontwikkelen.

Stel dat het in feite pas aan het begin van de dertig is dat ik door een theaterworkshop ontdek dat ik een talent heb om te acteren. Kan ik er nog steeds goed in zijn?
Ja, zeker! Het kan een beetje moeilijker zijn dan wanneer je begin 20 was. Meestal heb je gewoon minder tijd, bijvoorbeeld omdat je kleine kinderen hebt of een baan hebt. Ook wordt het met de leeftijd vermoeiender om nieuwe kennis te leren. Maar anders is het zeker zo dat je op elke leeftijd de kans hebt om iets nieuws te ontdekken en nieuwe vaardigheden te ontwikkelen. Er zijn beroemde voorbeelden van zogenaamde late bloeiers, mensen wier talenten pas erg laat zichtbaar werden. Bijvoorbeeld de componist Anton Bruckner, die pas op 40-jarige leeftijd begon te componeren.

Als je eindelijk zijn ware talent in zijn vroege jaren 40 zou hebben ontdekt, zou je dan stilletjes zijn baan kunnen opgeven en opnieuw beginnen?
Natuurlijk zijn er zulke verhalen. In het algemeen moet echter gezegd worden dat als u als volwassene ver verwijderd bent van uw vorige leven en opleiding, het moeilijk zal zijn. Succes is immers niet alleen afhankelijk van talent. Voor veel beroepen is er ook een formele opleiding die je moet doorlopen. Mensen die bijvoorbeeld op hun veertigste met hun medische studie beginnen, beginnen te concurreren met alle andere mensen op de arbeidsmarkt die er ook talent voor hebben - en ook een tijdsvoordeel in hun leergeschiedenis. Dat heeft veel kracht nodig, dat niet moet worden onderschat.

Dat klinkt een beetje desillusie.
Maar uiteindelijk gaat het er niet om dat iedereen een supertalent probeert te worden. Veel simpeler maakt het leuker als je het in lijn brengt met je talenten en je beseft dat je je ontwikkelt, competentie ontwikkelt.Misschien ben je niet langer een komische ster, maar de expert voor presentaties met een grap in jouw gezelschap. Of het talent in de genezingsbehandeling van mensen leidt je niet naar een medische school, maar in een opleiding als consultant.

Omgekeerd zijn er ook geschenken met een of andere vervaldatum. Hoe goed iemand ook was als een jonge persoon in zijn sport, op een gegeven moment kan het lichaam niet langer optimaal presteren. En dan?
Iedereen die aan een carrière als competitieve atleet begint, heeft niet alleen de basissportiviteit, maar ook de persoonlijkheid ervoor: boven alles uithoudingsvermogen, een grote tolerantie voor frustratie en het geloof in zijn eigen mogelijkheden opnemen. En deze prestatieoriëntatie verdwijnt niet alleen omdat iemand zich terugtrekt uit de actieve sport. Als je kijkt naar bijvoorbeeld Steffi Graf, die na haar sportieve carrière nog steeds succesvol ondernemer is, kun je ervan uitgaan dat haar focus, doorzettingsvermogen en prestatiegerichte houding er nog steeds zijn en dat ze er enorm gebruik van maakt. Ze inspireren nu gewoon andere talenten die achter de sport op de tweede rij zaten.

En hoe zit het met verloren talent uit de kindertijd, bijvoorbeeld muzikaliteit die niet gepromoot werd?
Als de interesse in muziek er nog steeds is - en niet alleen het rouwen om gemiste kansen - dan is het logisch daarnaar toe te blijven gaan. Maar op een ander punt. Natuurlijk heb je jarenlang geen fijne motoriek of gehoor opgedaan, net als iemand die zijn talent heeft gepromoot. Ja, bepaalde voorwaarden kunnen verloren gaan - maar niet helemaal.

Je hoort steeds weer dat een moeilijk lot kan leiden tot iemand die talent ontwikkelt. Bijvoorbeeld, dat een kind dat al vroeg als zelfstandige moet werken, omdat de ouders veel werken, heel onafhankelijk leert denken.
Het oplossen van problemen vereist intelligentie en kan leiden tot talentontwikkeling. Dit geldt zowel voor kinderen als voor volwassenen. Het is hier echter erg belangrijk dat het probleem oplosbaar lijkt en er sprake is van vertrouwenwekkende ondersteuning. Als een kind opgroeit tussen ruzie makende ouders en alleen maar te verduren heeft, is dat niet bevorderlijk. Als een kind echter opgroeit in een door conflicten geteisterde omgeving, ondersteuning krijgt van vertrouwde mensen, een kans heeft om over deze conflicten te praten, zijn taalvaardigheden opleidt en consensus weet, dan kan het een goede leeromgeving zijn , En met zo'n talent kan zelfs een getalenteerde conflictonderzoeker opgroeien.

Hoe kan ik hoogbegaafdheid op een goede manier bevorderen met mijn kind?
Als volwassene kun je gemakkelijk de wens koesteren om aan een kind te denken door echt vragen te beantwoorden in plaats van simpelweg een standaardantwoord te geven. Als je hem laat zien dat het loont om ergens te kijken, als je iets niet weet, in plaats van te zeggen: "Nee, ik weet het niet, het maakt niet uit!" Het is vergelijkbaar met andere talenten. Rekening houden, leerkansen creëren en een goede leeromgeving: daar gaat het om. Dan kunnen talenten zich ontwikkelen. Maar je kunt een wil niet forceren om te presteren. Zodra een begaafd of slim kind zich realiseert dat het niet langer om zichzelf gaat en om zijn eigen plezier in de materie, verliest het interesse.

Op het einde is dat niet anders voor ons volwassenen ...
Precies. Natuurlijk kun je jezelf dwingen om te oefenen met zelfdiscipline. Maar dat heeft echt veel energie nodig. In de consultatie hebben we een leuke suggestie: als iets niet werkt, doe iets anders! Als iets goed werkt - maak er dan meer van! Dat klinkt heel eenvoudig. Maar het is echt nuttig.

Prof. Dr. Franzis Preckel doceert psychologie aan de universiteit van Trier en is daar het enige hoogleraarschap in Duitsland voor hoogbegaafde studenten.