Vrouwen die inspireren
Londen, Soho: Sue Tilley zit in het café "Maison Bertaux" en drinkt een cola light. Ze houdt van dit deel van de stad, waar je op de stoep zit, dicht bij de voorbijgangers, die deze zaterdagochtend door de trendy wijk van Londen lopen. Niemand is als de ander, iedereen heeft haast. "Ik geniet echt van mensen kijken," zegt ze, en lacht naar de Duitse kunsthandelaren aan de volgende tafel. Sue Tilley is 51, werkt als manager in een banencentrum om de hoek en is trouwens de bekendste muze in Engeland. Begin jaren negentig introduceerde een vriendin haar bij de ingenieuze maar egocentrische schilder Lucian Freud. Gefascineerd door het wellustige lichaam van Sue, vroeg hij haar om haar naar huis te nemen als een model. Over een periode van vier jaar stond ze voor of na haar werk en in het weekend model, naakt. In totaal zijn vier foto's en enkele etsen gemaakt. De 1995 "Benefits Supervisor Sleeping" -schildering in mei 2008 verdiende Christie's een record van $ 33,6 miljoen, het hoogste bedrag dat een levende artiest ooit heeft gekregen voor een afbeelding op een veiling. "Iedereen dacht dat ik gewoon op de bank lag te loungen, wat erg vermoeiend was," zegt ze lachend.
De muzen met de status van godin werden vrouwen van vlees en bloed
In het oude Griekenland geloofde men nog steeds dat kunstenaars het werk van goddelijke muzen nodig hadden om 'dat bepaalde iets' te bereiken. De Muzen leefden op de berg Helicon en "ademden" hun liedjes in bij de dichters en muzikanten. In ruil daarvoor werden ze vereerd met gedichten en liedjes. Dus het inspiratie-ding was een eerlijke ruil tussen muze en man. Later verloren de muzen hun status als godin. De Muze werd een vrouw van vlees en bloed. Je zou kunnen aanraken, kussen, verleiden en - veel erger - teleurstellen, vertrekken en verraden. De beroemdste muze, de beeldhouwer Camille Claudel, minnaar en leerling van Auguste Rodin, stierf aan haar liefde. De dichter Sylvia Plath, getrouwd met de Engelse schrijver Ted Hughes, nam haar eigen leven uit liefdesverdriet.
Soms praatten ze. Sue Tilley en Lucian Freud. Over zijn leven. Hoe hij Judy Garland eens ontmoette. Over de popcultuur. "Hij vindt dat ook leuk, maar een muze, ik weet het niet, een muze moet geïnteresseerd zijn in kunst en een oogje hebben op de kunstenaar, wat ik zeker niet was."
Maar soms gebeurt het. Leonard Cohen werd verliefd toen hij Marianne voor het eerst zag, op deze zonnige lentemorgen in 1960. In een kleine supermarkt op het Griekse eiland Hydra. Een prachtig moment. "De mooiste vrouw die ik ooit heb gezien in mijn leven," zou hij later zeggen. Marianne en haar vier maanden oude zoon zijn net achtergelaten door haar man, de schrijver Axel Jensen. Leonard Cohen bleek een geduldig trooster te zijn. "Mijn benadering van Leonard was echter in slow motion," zegt Marianne Ihlen. Voor Marianne was hij echtgenoot, vriend, familie. En het bood hem vrede, schoonheid, een paradijs in de wolkenkoekoek, vrij van morele of intellectuele valkuilen en verwikkelingen. "Je hebt me bevrijd, je verwelkomt me, ik ben meer dan een gast", schreef Cohen in die tijd. Hij kon met haar schrijven, hij kon met haar ademen, op dit moment publiceerde hij vijf boeken, twee romans en drie delen van poëzie.
Maar het groeiende succes van Cohen als dichter en de groeiende jaloezie van Marianne leidden tot de pauze: "Ik wilde hem opsluiten en de sleutel slikken, zo jaloers was ik", zegt ze vandaag. Leonard stortte zich in het schrijven. Toen de twee uit elkaar gingen, zei hij gedag: "Het is tijd om weer ongelukkig te zijn." In 1968 bracht hij zijn debuutalbum "Songs of Leonard Cohen" uit. "Zo lang werd Marianne," zijn afscheidslied voor haar, een van zijn grootste hits. Marianne ging terug naar Noorwegen en werd verliefd op een ingenieur. Ze is al meer dan 30 jaar gelukkig getrouwd. De herinnering aan de tijd op Hydra draagt de 73-jarige nog altijd vandaag - zonder verdriet. "Deze liefde was een geschenk," zegt ze, "voor mij en voor Leonard."
Musen hebben een zeer ambivalente rol. Ze staan heel dicht bij de kunstenaar, soms - als een model - zelfs naakt. Tegelijkertijd zijn ze objecten van de kunst. Afstand is de aard van hun relatie. Voordat Lucian Freud haar had gevraagd naar zijn atelier te gaan, had Sue Tilley dat nog nooit eerder gedaan en nooit voor een vreemde man verhuisd. "Het was eerst onaangenaam, toen niet meer, hij was altijd vriendelijk," herinnert Sue zich. Toen Freud ze schilderde, woog Sue Tilley 120 pond en kreeg hij 20 pond per sessie van hem. "Veel vlees voor het geld", grijnst ze vandaag, ongeveer 20 kilo lichter. Leuk ze vindt niet noodzakelijk zijn foto's.Maar voor Lucian was ze perfect - althans op de momenten dat hij haar weelderige lichaamsvormen met de borstel op het doek bracht.
Musen hebben fatale ontmoetingen
Mafalda von Hessen is de perfecte vrouw voor modeontwerper Giorgio Armani. "Ze draagt mijn kleding met ongelooflijke elegantie en natuurlijkheid," zegt hij. Mafalda von Hessen is het prototype van de muze van vandaag. Armani haalt inspiratie uit hen, maar hij verknoeit hun leven niet. Mafalda groeide op in Sleeswijk-Holstein op Gut Panker. Wanneer ze zich haar jeugd herinnert, vertelt ze over appeltaart en de Oostzee. Ze is een schilder, moeder van vier kinderen en getrouwd in het derde huwelijk met de erfgenaam van een Italiaanse oliedynastie. Ze leeft voortreffelijk in de Villa Polissena, een stadskasteel in Rome, maar in het weekend wiedt ze met haar kinderen in de niet-prachtige moestuin. Dat een verlegen man als Armani een vrouw als Mafalda tot Muse koos, is te danken aan deze nuchtere aard. Hij waardeert haar pretentieloze manier. "Ik heb kinderen en familie, ik ben ouder dan 40 en geen mager model", zegt ze. "Hij houdt van mijn stijl omdat ik echt ben." Ze doet haar ding, is onafhankelijk van snelle mode en meningen, die de modekunstenaar tevreden stelt.
"Ik ben helemaal niet ambitieus", zegt Sue. "Velen vertellen me: doe dit, doe dat, neem een agent, en ik zeg altijd:" Nee. " Ik vind het leuk als er dingen met me gebeuren. ' Zoals de ontmoeting met Lucian Freud. Het boek over haar vriend Leigh Bowery, een cultfiguur in de clubscene in Londen, werd ook geschreven door Sue omdat haar werd gevraagd. Misschien plaatst ze binnenkort platen in een nachtclub. Of ze schrijft een column. Je hebt ze al gevraagd. Fatful encounters zijn geboren uit het toeval. Vriendschappen ook.
Filmmaker Derek Jarman en actrice Tilda Swinton ontmoetten elkaar op ooghoogte. Hij was gefascineerd door haar Renaissance-gezicht met felle groene ogen, maar des te meer haar gedisciplineerde en onverschrokken manier. "Het was alsof we een gesprek aan het voeren waren dat we ooit begonnen waren, we praatten maar door," herinnerde ze zichzelf haar eerste ontmoeting met Jarman. Hij gaf haar onmiddellijk een rol in zijn film "Caravaggio" (1986). Tot zijn dood in 1994 speelde ze in zeven van zijn films en werd hij een van zijn naaste vertrouwelingen. De Oscar-winnaar ("Michael Clayton", 2008) spreekt over de overledene als een buddy, een medeplichtige. Jarman vond ook in haar een beste vriend, medewerker, gedurfd en sterk karakter. Want zowel de kunst was als een kamer waarnaar alleen zij de sleutel hadden. Tilda Swinton was zijn muze, maar tegelijkertijd werd hij haar. Toen Jarman in 1994 aan AIDS stierf, bracht ze acht weken per week acht weken per week door in een glazen kist in de Serpentine Gallery in Londen. Naast de kist hing een bord: "Matilda Swinton (1960-), de nalatenschap van haar vriend Jarman is haar na aan het hart."
Honden en paarden zijn vaak beter af op de foto's van Lucian Freud dan vrouwen, net als in zijn leven. Zijn ongeveer 14 kinderen ontmoetten eerst hun vader toen zij hem model zaten. "Freud is een van de meest egocentrische mannen die ik ooit heb ontmoet," zegt Sue Tilley. "Hij denkt nooit twee keer na, hij twijfelt niet, hij kent geen schuld, hij doet wat hij wil." Zij is waarschijnlijk een van de weinige vertrouwelingen die kan genieten van het egocentrisme van de schilder. In ieder geval heeft ze genoeg zelfvertrouwen. En afstand. Sue Tilley kent haar rol: zij was zijn muze. Niet meer en niet minder.
Boekentips: Francine Prose: "The Life of the Muses: From Lou Andreas-Salomé to Yoko Ono", Nagel & Kimche, 464 p., 24,90 Euro. Daarin erkent de auteur het vooroordeel dat vrouwelijke muzen het slachtoffer zijn van beroemde artiesten. Integendeel, voor de vrouwen was het een kans om traditionele patronen te doorbreken.
Cristina De Stefano: "Avontuurlijke Amerikanen", SchirmerGraf, 256 p., 18,80 euro. Vrouwen die slim, getalenteerd en gedurfd zijn, hebben altijd indruk op mannen gemaakt. Bijvoorbeeld, componist Kay Swift was de muze van George Gershwin en model Lee Miller inspireerde fotograaf Man Ray.
