Werk zonder einde

Ze herinnert zich nog steeds de vrijdagavond toen ze voor het eerst dat tintelende gevoel in haar maag voelde, een tsjirpende cricket die betekende: nu moet je nee zeggen. Maar haar baas vroeg haar wanhopig om de volgende ochtend naar de vergadering van het veldpersoneel van de verzekeringsmaatschappij te komen: nog een ziekteverlof, zojuist, wie zou de 300 deelnemers morgen verwelkomen? Eva Schürmann * stond in het koude licht van het open kantoor, het was al donker buiten, niemand anders daar. Ze bleef drie minuten hard zitten en toen hoorde ze zichzelf zeggen: "Natuurlijk, als het maar een uur is om daar morgen te zijn, geen probleem."

Zaterdag was als een uurwerk. Alsof de marketingexpert een pull-upmechanisme had gebruikt, maakte ze een perfecte verschijning. De vermoeidheid duwde haar gewoon opzij. Tegelijkertijd was Eva Schürmann zo uitgeput op het moment dat ze 's nachts vaak wakker was, ook al was ze moe. Ze had een constante buikpijn, voelde zich depressief en wilde na het werk maar één ding: haar vrede. Maar toen haar favoriete collega haar tijdens de lunch vertelde dat ze er ziek uitzag, sloeg ze af: "Kijk naar mijn dagboek, er is geen tijd om naar de dokter te gaan dit jaar."

Werken tot je erbij neervalt is normaal

Vandaag weet Eva Schürmann dat het een gedenkwaardige fout was om de alarmsignalen van haar lichaam te negeren. Het is alsof je in een kamer zit waar de rookmelder piept. Een jaar later had ze een inzinking op het werk, kon ze niet lopen, was ze zelfs te zwak om haar schoenen vast te maken. Haar collega, die zelf een burn-out heeft ervaren, bracht haar naar de dokter.

Daarna bracht ze een heel jaar door met regeneratie en psychotherapie, niet ongebruikelijk in zo'n uitputting. En misschien voor de eerste keer in haar leven, Eva Schürmann zorgde voor zichzelf.In de kliniek kreeg ze kaarten en boeketten van haar collega's. Eerder hadden dergelijke begroetingen tijdens een ziekte haar vooral berouw bezorgd: hoe zou het nu waarschijnlijk zonder hen in het bedrijf verlopen? Ze zou alles gegeven hebben om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan. Nu was ze bijna onverschillig voor het feit dat haar baas zorgvuldig en toen openlijk vroeg hoe lang ze waarschijnlijk zou 'falen'. Haar kracht is net terug, heel langzaam. Het zou niet genoeg zijn geweest voor een werkdag.

De work-to-fall is wijdverspreid - vooral in tijden van crisis, zoals we momenteel ervaren. In Duitsland wordt ongeveer 10,6 procent van de zieke dagen toegeschreven aan psychische problemen zoals angst en depressie, volgens een recente DAK-studie. Voor vrouwen ligt het aandeel zelfs nog hoger op 13,1 procent. Het aantal ziektedagen als gevolg van een depressie daalt alleen in het geval van 45-plussers - maar dat komt ook omdat sommige van de getroffenen al met pensioen zijn. Veel van de psychische gezondheidsproblemen komen voort uit vermoeidheid. De oorzaak: overwerk en frustratie op de werkplek.

"De term burn-out is echter verwarrend, en het is het eindpunt van een proces dat soms jaren duurt", Dr. Hans-Peter Unger. De Hamburgse arts en depressievexpert spreekt liever van een vermoeidheidsspiraal, waarop veel mensen voortdurend op en neer bewegen. Soms voelen ze zich sterk, soms gaan ze op het tandvlees. Zolang ze er nog steeds in slagen om te herstellen, is dat geen reden tot bezorgdheid.

We kennen allemaal ongerichte fasen waarin we onszelf klaar maken voor vakantie. Het loont om toe te geven aan de behoefte aan rust. Vaak is een kort uitstapje of een inventaris volstaan in een rustig uur, wat stressvol is op het werk en in het dagelijks leven om je batterijen op te laden.

Burnout-symptomen: prikkelbaarheid, slapeloosheid, vermoeidheid

Diegenen die hun eigen grenzen overschrijden, ontwikkelen echter symptomen zoals prikkelbaarheid, fysieke kwalen, slapeloosheid en het gevoel van constante vermoeidheid, zelfs direct na een vakantie of een rustig weekend. Dit is een alarmsignaal en eigenlijk het verzoek, maar stop nu een paar weken om alles te verwijderen.

Je eigen grenzen leren voelen.

Maar dit is vaak onrealistisch voor mensen die moeten werken - en eigenlijk willen, maar niet zo veel. "Wanneer een depressie dreigt, is het belangrijk dat er onmiddellijk iets gebeurt en de getroffenen hebben hulpmiddelen nodig die hen helpen de stress het hoofd te bieden, zodat ze niet ziek worden", zegt Hans-Peter Unger. De hoofdarts van de afdeling Psychiatrie en Psychotherapie van de Asklepios-kliniek in Hamburg-Harburg heeft daarom een poliklinische therapie ontwikkeld. De deelnemers oefenen mindfulness en ontspanningstechnieken.Ze leren hun eigen grenzen te voelen - en ze te respecteren.

Renate Ege spreekt vurig over het "seminarie". De 42-jarige controller bij een autoleverancier passeerde net de burn-out - omdat ze de noodrem op tijd trok. In de groepsbijeenkomsten 's avonds na het werk leerde ze binnen enkele maanden meer aandacht aan zichzelf te besteden. "Het was een aanpassingscrisis", zegt Renate Ege vandaag, een jaar later. "Sinds de geboorte van mijn twee kinderen is mijn leven fundamenteel veranderd en kon ik mijn werk niet zo goed doen als voorheen." Maar niet alleen haar burgerlijke staat was anders. Na ouderschapsverlof stond ze tegenover een andere overste. Haar voormalige baas, type 'mentor van de moeder', was met pensioen. En het nieuwe was niet alleen uiterst prestatiegericht, maar ook moeilijk menselijk. "Een ongemakkelijke mix, ik had meer werk, ik probeerde altijd alles te doen, maar tegelijkertijd zag mijn baas niet hoe ik het deed."

Integendeel, toen ze bestanden naar huis nam en zo nu en dan zelfs 's avonds op kantoor op het kantoor zat, vatte hij dit op als een gelegenheid om haar expertise ter discussie te stellen. Renate Ege vertelt: "Dat was een enorme overtreding, ik had het gevoel dat hij me met een mes had neergestoken." Met de afstand van vandaag ziet ze: op dat moment was ze al heel dun van vel, was ze te afhankelijk van het oordeel van de overste.

Tijdsdruk en onzekerheid bepalen het ondernemingsklimaat

"Door de hoeveelheid werk alleen komt niemand in een uitputting-depressie terecht en bijna altijd is er een gebrek aan herkenning in het spel", legt Unger uit. Burnout, het arbeidsongeval van de moderne tijd: tijdsdruk en onzekerheid karakteriseren het klimaat in de bedrijven. Teams worden willekeurig gevormd en blijven slechts kort bij elkaar. Volwassen, respectvolle relaties met superieuren breken weg en de eigen werkplek wordt plotseling bedreigd ondanks zijn uitstekende prestaties. Het is daarom des te belangrijker om je in je privéleven te verheugen, in je vrije tijd en om rust en stilte te vinden. Renate Ege heeft ontdekt: als ze overspannen en moe is, ziet ze ook veel problemen. Aan de andere kant, als ze vrede heeft met zichzelf, vindt ze haar baas nog steeds snobistisch - maar zijn neerbuigende opmerkingen doen haar geen pijn. Ze helpt het principe van mindfulness in het dagelijks leven: ze komt weer regelmatig samen met haar vrienden, heeft een babysitter ingehuurd en haar hobby, opnieuw rijdend. En ze ontspant met yoga. Eerder, tijdens de crisis, kon ze alleen maar uitschakelen wanneer ze alcohol dronk. Dat is voorbij. Het werk is hetzelfde gebleven, maar Renate Ege is veranderd. Tips voor het omgaan met stress klinken enigszins cynisch. Bedrijven dragen immers ook verantwoordelijkheid wanneer ze met zo weinig personeel werken, dat de werklast alleen kan worden bereikt met overwerk en onbetaald overwerk en dat ze voortdurend topprestaties verwachten. Maar er zijn bedrijven die geven om de geestelijke gezondheid van hun werknemers. Het voedingsbedrijf waarin Julia Keune werkt als assistent van het management heeft bijvoorbeeld een contract met het Fürstenberg Instituut in Berlijn. Medewerkers kunnen op kosten van de werkgever advies inwinnen bij een psycholoog of therapeut.

Honderden honderden e-mails dagelijks

Toen de 45-jarige een soortgelijke ernstige instorting onderging als Eva Schürmann, hielp de adviseur van het Fürstenberg Instituut haar om een plaats te vinden in een revalidatiekliniek. Bovendien spraken de twee vrouwen verschillende keren per week. Ze ontdekten samen wat Julia Keune zo stressvol maakte: enkele honderden e-mails per dag, de steeds veranderende eisen van de supervisor en het steeds groter wordende aantal taken dat ze op een gegeven moment net had overgenomen. De baan maakte haar ziek. Dat is slecht - maar in de crisis voelde Julia Keune zich niet alleen gelaten door haar werkgever. En ze weet zeker dat haar ziekte een heroverweging van haar baas heeft veroorzaakt. Onmiddellijk na haar terugkeer uit de ontwenningskliniek, richtte hij haar en vroeg haar om de taken te noemen die ze in de toekomst zou willen overdragen.

Julia Keune aarzelde niet lang, telde vijf taken en kondigde ook aan dat ze niet langer beschikbaar was voor buitenlandse afspraken. De baas leek in de war en zei toen: "Oké, ik ben ook aan het leren en we kunnen het samen doen." Deze zin is nog steeds een van de redenen waarom Julia Keune erin geslaagd is terug te keren naar het bedrijf.

Eva Schürmann had daarentegen betrouwbare bondgenoten in haar collega's. Maar afgezien daarvan was de werkplaats een mijnenveld. De baas citeerde werknemers met zinnetjes als "Kom maar op en pak je spanking" in zijn kantoor. Het was onnodig gebouwd druk en gepest. Toen Eva Schürmann al behoorlijk uitgeput was, werd haar een jaarlijkse bonus ontzegd op grond van het feit dat ze "een grote teleurstelling" voor het bedrijf was.

"Het werk van Eva wordt vandaag gedaan door twee en een half werknemers", zegt de voormalige collega. "Dat was een moeilijke omgeving", zegt haar psychotherapeut. Bovendien had Eva Schürmann volgens de expert niet de kracht om op tijd af te bakenen."Ik heb met mijn houding aangegeven dat je mij kunt exploiteren", zegt ze vandaag. "Telkens als ik met een nieuw project werd beschuldigd, voelde ik me vereerd en dacht: als ze me vertrouwen, komt alles goed."

Zelfs tijdens haar therapie-uren was ze top

Waarom manipuleert een slimme vrouw, die al zoveel heeft bereikt, zichzelf op deze manier? In therapie vond Eva Schürmann het antwoord: ze heeft haar hele leven doorgebracht met proberen erkenning te krijgen. Van autoriteiten, leraren, supervisors. Een kenmerk van haar familie: werk was alles voor haar vader. Degenen die rustten werden als lui beschouwd. De kern: je komt heel ver met deze kwekerij. Eva was een elementaire student en studeerde af aan de universiteit. Ze is charmant, denkt, neemt initiatief, werkt precies en snel. Elke baas zou haar graag meteen inhuren.

"Alles is altijd naar mij gevlogen", herinnert Eva Schürmann zich. Ze is altijd gepassioneerd geweest over werk. Het is toepasselijk dat ze met een man trouwde die erg op haar lijkt in die zin. Kinderen wilden het paar nooit, beiden woonden voornamelijk in hun professionele wereld. Zelfs na haar therapiesessies na de ineenstorting werd Eva Schürmann gestileerd alsof ze een belangrijke zakelijke afspraak had. Toen ze na maanden voor de eerste keer in de spijkerbroek en een T-shirt voor de therapeut zat, was dat een echte doorbraak.

Een tweede grote stap voorwaarts: de beslissing om niet terug te keren naar de verzekering. Eva Schürmann voelde zich lange tijd als een mislukkeling, wilde het tegenovergestelde op het werk allemaal bewijzen. "Toen ik dat kon accepteren, hoefde het niet, werd het opeens makkelijker om weer op te staan."

Ze werd zelfstandig en werkte vandaag in haar eigen ritme. En ze heeft een kantoor met uitzicht op haar tuin, op rozenstruiken. Dit herinnert haar aan een eerste ervaring na de ineenstorting: toen ze een kerstroos zag in een bloemist, moest ze plotseling huilen. Omdat ze jarenlang nooit de tijd had genomen om naar een bloem te kijken, ernaar uit te kijken. Dat was een eerste contact met het leven, met schoonheid, met gemak. Met een wereld die ze nu stap voor stap herovert.

Voorkom burn-out

Bovendien bieden grote bedrijven hulpzoals seminars over congestie of vertrouwelijke gesprekken met een maatschappelijk werker, vrijwilligers, speciaal opgeleide collega's (eventueel ook in de ondernemingsraad) of in een extern adviesbureau. Bedrijfsartsen kunnen ook helpen en zijn ook verplicht om geheimhouding jegens hun meerderen te handhaven.

Artsen die ervaring hebben met de behandeling van burn-out, is te vinden op de bevoegde State Medical Association. Adressen onder www.bundesaerztekammer.de of via de Kassenärztliche-verenigingen. De telefonische meldpunten van de zorgverzekeraars geven informatie.

Gekwalificeerde psychotherapeuten roept de psychotherapie-informatiedienst op onder het telefoonnummer 030/209 16 63 30 (probeer het meerdere keren!) Online-Datenbank onder www.psychotherapiesuche.de. Vragen per e-mail naar het adres pid@dpa-bdp.de Adressen van psychotherapeuten zijn ook te vinden bij het doorzoeken van de psychotherapeutkamers, die momenteel nog in aanbouw zijn.

In veel psychiatrische en psychosomatische klinieken zijn er therapeutische aanbiedingen (ook ambulant) voor mensen die getroffen zijn of worden bedreigd door burn-out. Als u een overzicht wilt krijgen, kunt u online zoeken op zoektermen zoals "groepstherapie", "kliniek" en "burn-out".

Informatie over de genoemde in de teksttherapie-groep in Hamburg-Harburg onder tel. 040/18 18 86-32 54.

Het Fürstenberg Instituut biedt momenteel "externe personeelsadvisering" op vijf locaties. Bedrijven sluiten een contract met het instituut en de vertrouwelijke besprekingen zijn dan gratis voor werknemers. Af en toe worden lezingen aangeboden voor alle geïnteresseerde partijen. Meer op www.fuerstenberg-institut.de.

Lees verder

Dr. Hans-Peter Unger, Carola Kleinschmidt: "Voordat de baan je ziek maakt, drijft de hedendaagse werkwereld ons in geestelijke uitputting en wat je eraan kunt doen." (199 pp., 16,95 euro, Kösel) Jörg-Peter Schröder: "Uitweg uit Burnout - Mogelijkheden van duurzame verandering" (136 pp., 6,95 euro, Cornelsen) Axel Koch, Stefan Kühn: "Puffed-Away" helpt bij burn-out, stress, innerlijke terminatie "(120 p. , 17,90 euro, Gabal) Dagmar Ruhwandl: "Topbaan - Zonder burn-out door het beroepsleven" (155 blz., 12,90 euro, Klett-Cotta) Thomas MH Bergner: "Burnout-preventie - Het 9-stappenplan voor zelfhulp "(292 p., 29,95 euro, Schattauer)