"Je moet liefde zaaien"

Het wonder gebeurde een paar weken geleden op een miezerig stuk weiland. Midden in een dorp in het binnenland, tussen Tel Aviv en Hebron, Jeruzalem en Gaza. Eyas Shbeta buigt naar beneden, pakt een kurk uit het gras. "Tzuba", een Israëlisch wijnmerk van een kibboets van dichtbij. Hij legt het in de hand van zijn vrouw Evi Guggenheim-Shbeta, grijnst. Het is gewoon een normale kurk en nog steeds een bewijs. Voor het feit dat ze de liefde van Evi en Eyas hebben gemaakt, wat politici zich al meer dan 60 jaar min of meer inzetten. Dat Evi en Eyas de Israëli's en Palestijnen samenbrachten, althans sommige: de broer van Evi, bijvoorbeeld, die leeft als een joodse kolonist op de Westelijke Jordaanoever, en de ouders van Eyas, wiens dorpen in 1948 werden verwoest door Joodse troepen. Samen vierden ze de vleermuis mitzwa van Evi en Eyas 'jongste dochter, praatten en lachten, aten en dronken samen. Joden en moslims, Kippa en Veil, de eerste keer samen sinds Evi en Eyas zijn getrouwd.

Een Jood en een Palestijn? Een moeilijke verbinding.

Ze wonen in Neve Shalom / Wahat al-Salam. Een dorp met twee namen, Hebreeuws en Arabisch, en dat betekent "oase van vrede". De Dominicaanse monnik Bruno Hussar richtte het in 1972 op een voormalig klooster. "Waar geen liefde is", zei Bruno Hussar, "zaai liefde." Palestijnen en Joden vreedzaam bij elkaar. Een plek gemaakt voor Evi en Eyas en misschien wel de enige plek in Israël waar het paar hun liefde kan leven.

Evi Guggenheim-Shbeta, 54, is een Zwitserse Jood. Eyas Shbeta, 52, is een Palestijn van Taibe. Ze is een geëmancipeerde psychotherapeut, met Birkenstock en een slim broekpak, met veel lachlijnen die getuigen van een goed leven; altijd recht toe recht aan en toch nooit pijn. Hij is een politieke zwerver die het dorp beheert, laconiek, waakzaam en altijd bang om het Palestijnse perspectief te benadrukken. Met bril over een kleurrijk geruit overhemd. Kort nadat de eerste Intifada in 1987 uitbrak en Palestijnen en Israëli's tegen elkaar mobiliseerde, raakten ze verloofd. Ze zijn 20 jaar getrouwd. De moeder van Eyas geloofde dat haar zoon zijn verstand had verloren en beschuldigde hem ervan de familie te schamen. En wanneer de twee uiteindelijk trouwen, ontrouwt de vader van Evis zijn dochter, noemt haar huwelijk onnatuurlijk.

Er waren veel reserveringen, waaronder die van henzelf. Wanneer ze voor het eerst voor het eerst samen naar Jeruzalem gaan, zorgt Evi ervoor dat ze een paar stappen achter Eyas op straat blijven staan en hem vragen niet met haar te praten, zelfs niet in de donkere bioscoop. "Ik wist dat hij zich verschrikkelijk vernederd voelde, maar ik was er nog niet aan toe," zegt Evi. Midden in een Joodse wijk, samen met een Arabier - dat wilde ze niet. "Vandaag zijn we een normaal koppel."

Evi trekt haar kin omhoog. Ze ziet er rebels uit. Ze wil nog steeds dat haar huwelijk een vanzelfsprekendheid wordt. Drie keer per week lopen ze samen. Ze spelen tennis, paddenstoelen in het bos. "Heel normaal." En ze weet dat ze normaliteit uitlokt. Er is genoeg dat dit ongelijke paar ongewoon maakt. Ze houdt van hummus, de Arabische kikkererwtenpap, hij raclette, met Zwitserse kaas. Ze haat niets meer dan warenhuizen, Eyas heeft een enorme collectie schoenen. "We gaan winkelen met onze vader", zegt dochter Maï, 17. "Hij vindt dat geweldig." En Eyas is ook vaak degene die schoonmaakt. "Hij kan het beter doen." Natuurlijk is er ook veel waarover zij het oneens zijn en waarover zij het niet eens zijn. Op welke feestjes de dochters mogen, of Arafat zich schuldig maakte aan de versterking van het Israëlische recht, of Maï echt een Nokia 6500 Slide nodig heeft, of zelfs Saddam Hussein goede kanten had.

Eyas zit op de bank, benen gekruist. De jaloezieën worden verlaagd, de airconditioning bromt. Hebreeuwse, Arabische en Duitse boeken liggen op de plank, verward. Voor het kleurrijke papier mâché poppen van de dochter, foto's, kansen en uiteinden.

"We hebben een zwaar gevecht gehad tijdens de tweede Golfoorlog", zegt Evi. Eyas legt zijn hand op haar dijbeen; niet om haar te onderbreken. De hand lijkt te zeggen: ik hoor bij jou, hoe verschillend we ook zijn. "Ik vond het onaanvaardbaar dat hij sympathiseerde met Saddam Hussein, dat monster, die vreselijke tiran." Eyas verdedigt zichzelf. "Ik steunde de man niet, maar het symbool." Evi kijkt Eyas uitdagend in de ogen. "Maar toen de Iraakse Scuds over Israël vlogen, liepen we samen tegen de bunker aan, klampten zich aan elkaar vast en waren we samen bang."

Uw partnerschap is een concept voor het hele dorp

"Ik ben mij en hij is hij", zegt Evi."We accepteren dat we anders zijn." Zo eenvoudig? Slik verschillen en gedaan? En als er ruzie is? "Argument?" Eyas gaat een beetje rechtop zitten op de bank. "Ik ga dan slapen." Dan is hij stil. Daar ben je het niet altijd mee eens, legt Evi uit. Maar ze zijn sowieso niet zo ver van elkaar verwijderd. Geen van hen applaudisseert wanneer Gaza wordt gebombardeerd, noch wanneer een zelfmoordterrorist zichzelf opblies in Jeruzalem. En natuurlijk zorgen ze ook voor elkaar. Bijvoorbeeld op Onafhankelijkheidsdag, wanneer de Israëli's de stichting van hun staat vieren. Voor de Palestijnen heet deze dag al-Nakba, Dag van de ramp. "In het verleden betekende Yom haAtzmauth voor mij: uitgaan, dansen, drinken, gewoon gelukkig zijn", zegt Evi. "Ik kan dat niet meer, ik ken Eyas en zijn ouders, beide ouders zijn hun dorp kwijt, hun vaderland, beiden zijn vluchtelingen geworden."

Wat Evi en Eyas in partnerschap leven, is het concept voor het hele dorp. Joden, moslims en christenen leven zij aan zij op gelijke voorwaarden. 27 Israëlische en 27 Arabische families, waarvan ongeveer de helft christen waren, de andere moslims. De wachtlijst is lang. Kleuterschool, basisschool, middelbare school - overal is er een Joodse en een Arabische leraar. Niettemin zijn Evi en Eyas het enige gemengde koppel. 'Brugfamilie', noemt Evi het.

Haar liefde groeide op met het dorp. Evi was net klaar met haar studie toen ze Eyas voor het eerst ontmoette in Neve Shalom. Ze kwam op krukken na een rijongeval. Toen, 29 jaar geleden, naar de vredesconferentie. Hij zat al rond met een volle baard en lang golvend haar. Niet geweven, omdat het vredesdorp tegen hem was, te Israëlisch. Eigenlijk had hij niet willen komen, was hij overtuigd. Het was erg heet. Ze stond naast hem. Hij hielp haar met de krukken. Ze spraken. Hij, zelfs dan zwijgzaam; ze fascineert. Eyas zweette. Het gesprek verslaafd. En toen nam ze moed, ademde en blies in zijn gezicht. Frisse lucht. Een moment van onzekerheid. Toen lachte hij. Zo is hun hele relatie.

Steeds opnieuw durft iemand iets dat anderen verbijstert, niet weet of hij zich zal aansluiten bij wat zijn rol zou moeten zijn. Politiek maakt altijd deel uit van haar leven. Eyas leidt de vredesacademie in Neve Shalom al heel lang, nu is hij burgemeester. Evi werkt buiten in twee psychiatrische klinieken. Wanneer de Oslo-akkoorden op 13 september 1993 worden ondertekend, vieren alle dorpelingen een groot feest, zeven jaar later bij het uitbreken van de tweede Intifada sluit de Mourning School de Peace School voor een maand.

Velen begrijpen het huwelijk tussen de Jood en de Palestijn niet

Is hun relatie niet volledig blootgesteld aan de ups en downs van de politiek? Nogmaals, Eyas verlaat de tijd. "In de islam wordt gezegd dat iedereen, nadat hij sterft, opnieuw geconfronteerd wordt met de keuze in de hemel: met welke vrouw wil je trouwen?" Eyas neemt een kleine pauze. "Ik zou opnieuw met dezelfde vrouw trouwen." Hij zegt dit zonder Evi in de ogen te kijken in liefde. Ze zegt: "We trouwden niet uit uitdagendheid of provocatie, het is geen politiek huwelijk, het is gewoon liefde." Iets dat velen niet willen geloven en geloven. "Israëli's die op bezoek komen", zegt Evi, "zijn vaak sceptisch." Het idee van Neve Shalom gaat zo ver tegen wat zij weten en leven: Arabieren en Joden zijn vijanden en moeten met elkaar vechten.

Evi vergelijkt graag de geschiedenis van het dorp met de ontwikkeling van een partnerschap: "In het begin zie je alleen de overeenkomsten en verdringt alles wat zou kunnen verdelen totdat je de verschillen beseft." Als de liefde groot genoeg is, overleeft het paar, groeit het en ontvouwt zich. " Eyas zegt: "Het feit dat Neve Shalom zou werken was veel duidelijker dan onze relatie, we wisten in het begin niets, het ging heen en weer, op en neer."

Ondertussen hebben ze drie dochters, die meertalig opgroeien. Familietaal is Hebreeuws, met gasten spreken ze Duits of Engels, met hun vader Arabisch, met hun moeder Zwitsers-Duits. Naast Maï zijn Nadine, 15 en Karin, 12. Niemand onthult of zij Israëlisch of Palestijns is. In het Jodendom is de Jood een Jood wiens moeder Joods is. In de islam is de moslim wiens vader moslim is. Maï zegt dat ze allebei is. "Veel mensen zeggen: dat kan niet, je moet beslissen, maar ik vind dat ik allebei kan leven." Ze aarzelt. "Ik kan het toch niet helpen." Ze staat in de keuken en bereidt rijst voor op gevulde druivenbladeren, een recept van haar Arabische tante.

Niemand in het gezin is religieus. Religie zou niet werken, zegt Evi, dat zou te gecompliceerd zijn. Toch zijn er tradities. Onlangs het feest in de wei. Karin, haar jongste dochter, vierde haar bat mitzvah, een soort joodse confictie. Vrienden, mensen uit het dorp, plus de familie Evis en de familie van Eyas, in totaal 140 personen. Nooit eerder waren ze allemaal samen. Evi toont een foto. De gesluierde moeder van Eyas sluit aan bij de moeder van Evis. De settler-broer van Evi staat lachend naast Eyas. "Ik ben zo trots op dit feest", zegt Evi."De volgende ochtend vertelde ik Eyas hoe goed ik dacht dat hij ermee had ingestemd, ook al is het festival echt een joods festival." Eyas en Evi zijn al lang verzoend met hun families.

Tegenwoordig is er in de woonkamer in Neve Shalom een enorme kist; een monument van verzoening. Evis-ouders hadden ze destijds voor hun bruiloft gekocht en toen ze 13 jaar geleden de dochter waren en naar Israël geëmigreerd, brachten ze de voorheen onterfde Evi de Emmental-kast. "Het is mijn favoriete stuk", zegt Evi. "Ik herinner me precies waar ze in die tijd in ons Zwitserse appartement stond, ik ken elk geheim onderwerp." In het verleden was de verboden chocolade er altijd. "

Eigen kinderen van Evis hoeven niet te hoeven ervaren dat de ouders tegen hen zijn. Ze hebben andere uitdagingen, zoals wanneer Eyas en Evi het niet eens worden. "Dan zegt hij ja en ik nee of andersom", zegt Evi. "Ik zeg het tegen mijn kinderen: als je ergens toestemming voor wilt hebben, heb je de toestemming van beiden nodig." Evi weet dat dit niet ideaal is. Een gemeenschappelijke aankondiging zou het zeker voor de kinderen gemakkelijker maken. "Maar ze kunnen opschieten, een ding dat ze echt hebben weggenomen, is dat de wereld complex is."

Vanaf het terras van het huis, dat ze 15 jaar geleden hadden gepland en gebouwd, veegt het uitzicht ver in de vruchtbare Latruntal. Op heldere dagen zie je de zee vanaf hier, de skyline van Tel Aviv voorafschaduwing. Het is haar droom, dit huis. "Hier kan ik leven met een zuiver geweten", zegt Evi. "Hier weet ik: ik heb het land niet van iemand afgenomen." De enige boom die ze tijdens de woningbouw hebben laten staan, is een appelboom. In de tuin hangen nu kersen-achtige, eetbare zure appels. Alleen door te enten en te verfijnen, win je een peer of een appelboom, zegt Evi.

"Theoretisch is het zelfs mogelijk om peren en appels in een boom te hebben." Dezelfde wortels, dezelfde stam, op hetzelfde stuk land. En daar staan ze, de Zwitserse Jood en de Palestijnse Arabier, voor de appelboom in het midden van het Heilige Land. Eén staat, twee volken, Evi en Eyas willen vrede in het Midden-Oosten, een grote Neve Shalom voor het hele land. "Als onze liefde na zoveel jaren nog intact is", zegt Evi, "komt dat omdat we onze oorsprong en identiteit hebben behouden." Ze verzamelde onderweg druivenbladeren. "Alleen de zeer jonge, heldergroene zijn goed." Zo leerde ze van haar Arabische schoonzus. Hij steekt twee vingers in haar andere hand. Ze wuifde de wijnbladeren open alsof ze kaarten speelde. Daarna wuifde ze Eyas lucht.

Bruno Hussar: een plaats voor iedereen - Neve Shalom / Wahat Al-Salam De Dominicaanse monnik en zoon van de Joodse ouders, Bruno Hussar, hadden een droom: een plek creëren waar Joden, Moslims en Christenen vreedzaam samenleven. Het land waarop de Dominicaanse monnik in 1972 het vredesdorp stichtte, behoort noch aan de Palestijnen, noch aan de Israëli's, maar aan het nabijgelegen klooster van Latrun. Vijf jaar later verhuisden de eerste families naar de site van 100 hectare. De kleuterschool en de school zijn tweetalig, omdat de kinderen uit het dorp toegang moeten hebben tot beide culturen. In de vredesschool komen Arabische en Joodse jongeren en volwassenen uit heel Israël samen in cursussen en seminars. Hun doel is om meer bewustzijn van het conflict en zijn eigen rol in de deelnemers te ontwikkelen. www.nswas.org

Lees verder Evi Guggenheim Shbeta, Eyas Shbeta: "Oasis of Peace", Heyne, 8,95 euro