Aino Laberenz: "Ik voel me nooit helemaal"

We ontmoeten elkaar voor het eerst aan het begin van het jaar tijdens een shoot van fotograaf Andreas Mühe. Het gaat over favoriete kleding, en Aino Laberenz brengt een tas vol vintage en merkkleding. Aan het eind nemen we een foto van haar in een versleten herenvest, bordeauxrood met zwarte strepen. Het was van Christoph Schlingensief, de drukke actiekunstenaar, regisseur, stager van Bayreuth. Je man. Aino draagt altijd het jasje wanneer ze een extra beschermlaag nodig heeft. En dat is vaak. Ze heeft de gestalte van een ballerina, smal en filigraan, lang lichtbruin haar, dat ze achteloos naar de middenscheiding draagt. Ze heeft geen gezicht, maar een gezicht: fijn gesneden, met licht schuin grijsgroene ogen. Schlingensief stierf in augustus 2010 op 49-jarige leeftijd na twee jaar lang te hebben gevochten tegen longkanker. Er was een adempauze, maar de uitzaaiïngen kwamen keer op keer - Aino verzorgde hem, dreef hem elke dag naar de dokter en bleef uiteindelijk aan zijn zijde.

Na zijn dood kwam haar jongere broer tijdelijk bij haar wonen omdat ze niet alleen kon zijn. Of gezocht. "Dat was mooi, en toch kon niemand me troosten, want degene die het kon doen, is dood." Voor nachten lag ze wakker en keek naar ziekenhuisreeksen. Dat klinkt vreemd, zegt ze, maar het kalmeerde haar. "De omgeving voelde vertrouwd aan, ik had er immers de afgelopen twee jaar ongelofelijk veel tijd doorgebracht." Op 31-jarige leeftijd is Aino veel te jong om een weduwe te kunnen worden genoemd. Ze heeft besloten om de creatieve nalatenschap van haar man voort te zetten, misschien een krankzinnige taak. "In het eerste jaar na zijn dood had ik nauwelijks tijd om verdrietig te zijn, ik werkte alleen omdat het moest, omdat er zoveel te doen was." Aino ontwierp samen met curator Susanne Gaensheimer het Schlingensief-paviljoen op de Biënnale. Er was erkenning, maar ook veel kritiek ("Well-intentioned pathos" schreef de Süddeutsche Zeitung). Ze begeleidde de uitvoering van zijn laatste toneelstuk "Via Intolleranza II" in het Theatertreffen.

En dan is er nog een ander erfstuk: de grote droom van Schlingen-Sief van een operadorp in Afrika. Toen hij al chemotherapie onderging, zocht hij een plek in Afrika voor zijn droom en vond zijn plaats in Burkina Faso, een van de armste landen ter wereld. Hij ervoer nog steeds het leggen van de eerste steen en de start van de bouw. Wat in eerste instantie klinkt als de fantasie van een gek kunstenaar is een ongewoon maar zeer goed ontwikkelingshulpproject dat voortdurend groeit en waarvoor veel donaties moeten worden georganiseerd. Jongeren uit Burkina Faso moeten hier komen wonen, naar school gaan en kunst gaan proberen. Nu is Aino Laberenz de erfgenaam van de oversized droom van Schlingensief en verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat de ziekenboeg en het Festspielhaus die hij heeft aangekondigd, daadwerkelijk worden gerealiseerd.

Het operadorp, het project van Schlingensief in Burkina Faso, heeft nu 16 huizen, een kantine en een school, maar er is nog veel te doen

"Natuurlijk kan ik Christoph niet vervangen, en ik wil het niet, hij was een charismatisch persoon die mensen anders kon inspireren voor het project dan ik." Schlingensief, de ideeënmachine, werd zelfs uit het ziekbed geënsceneerd. In de zeven jaar dat het paar heeft samengewoond en gewerkt, is hij altijd gefocust geweest op de charismatische provocateur en Laberenz, de gereserveerde kostuumontwerper, op de achtergrond. De actrice Fritzi Haberlandt, die Aino ontmoette tijdens een productie in het Maxim Gorki Theater, is goede vrienden met haar. Ze beschrijft Aino als een creatieve whisperer, die graag terugneemt, zodat anderen kunnen schitteren. Toch moet ze niet worden onderschat: "Aino is fragiel, maar ze is een sterke persoonlijkheid, ze heeft niet één keer in het openbaar gehuild, ze maakt het grootste verdriet van zichzelf, ze zal nooit een Schlingensief-stijl worden. is helemaal niet haar temperament, het draait allemaal om haar, niet om het produceren van zichzelf. "

Aino, geboren in Turku, Finland, en Schlingensief ontmoette elkaar in 2004 in Zürich. Ze was op dat moment assistent, hij speelde. Er veranderde een scène op de theatervloer en aan Aino's kant geen idee wie de lange man met het warrige haar en de glinsterende knopogen is. Er is vervolgens op geklikt, je hebt een weekend in de bergen doorgebracht. Aino herinnert zich dat ze alles meteen vertrouwden. De aantrekkingskracht was het verschil. "De ziekte heeft veel meer op het punt gebracht, was als een katalysator van emoties," zegt Aino. "Hij wilde echt trouwen, het ging niet om de krant, meer om het idee om oud te worden, ondanks de ziekte."

Ze huwden in augustus 2009 in Schloss Hoppenrade in Brandenburg. Schlingensief heeft zijn brede, gouden trouwring al een jaar gedragen, nu hangt hij aan een ketting om de nek van Ainos. Op een grijze Berlijnse maartdag ontmoeten we elkaar weer. Aino Laberenz wacht voor het "Hamburger Bahnhof". Ze draagt een lange, donkere jas, grote zwarte zonnebril en hoge laarzen. Ze trok de dop diep in haar gezicht. "Soms vind ik het schandalig dat alles zonder hem doorgaat", zegt Aino schouderophalend. "De lente is altijd weer hard, alles wordt weer groen, de vogels beginnen te zingen en Christoph is nog steeds dood. Vooral slecht is augustus, de maand waarin hij stierf en waarin we trouwden hebben. " Zal de pijn niet minder zijn? "Nee, dat zal hij niet, alleen anders, ik zal leren om het aan te pakken."

We lopen door de expositieruimtes, waar de 70 foto's hangen, die de volgende avond worden geveild ten gunste van het operadorp in Burkina Faso. Aino vertelt hoe ze op een slapeloze nacht in de mobiele telefoon van Christoph naar het e-mailadres van de bekende Amerikaanse kunstenaar Matthew Barney zocht en hem spontaan schreef. Matthew Barney antwoordde een paar minuten later en stuurde een foto met een tijgerkat, een verzamelaar zal bieden voor 22.000 euro. "Zijn mail was mijn startschot en ik besefte plotseling dat Christoph nog steeds leeft en zijn visie zal ondersteunen na zijn dood." Ze lacht en zegt: "De nieuwe verantwoordelijkheid geeft onvoorstelbare kwaliteiten vrij, sinds Christoph's dood doe ik dingen die ik nooit had gedacht: alleen reizen naar Afrika, onderhandelen met politici, financiële plannen volgen of met meer dan twee mensen praten." 'S Avonds betreedt ze de grote zaal in een chique mini-jurk met bloemenprints. Ze verdwijnt bijna achter de lessenaar, maar vertelt ons met een duidelijke, krachtige stem hoeveel ze zal vechten voor de mensen in Burkina Faso om niet te blijven hangen. De bekende beschermheer en advocaat Peter Raue hanteert de hamer, Patti Smith zingt een a capella lied, een gouache van Sigmar Polke wisselt van eigenaar voor 66.000 euro.

"Sinds de dood van Christoph, doe ik dingen die ik nooit had gedacht", zegt Aino Laberenz

Uiteindelijk komt de benefietveiling samen voor meer dan een miljoen euro. De mensen hebben die avond geschonken voor Christoph Schlingensief, het evenement heeft zijn weduwe georganiseerd. Evenals de voltooiing van 16 huizen, een kantine en de school. Schlingensief heeft altijd een paniek in de nek en grote "Kawumms" geënsceneerd, Aino trekt de snaren stiller en effectiever. Een paar maanden later is de zomer eindelijk hier in Berlijn. Een erg hete zomer. Aino is sindsdien verhuisd. Het was moeilijk voor haar om de flat samen op te lossen, maar het moest wel. Wie wil er in een mausoleum wonen? In de doorgang hangt een toneelstuk uit de productie "Kaprow City" van Schlingensief, in de badkamer een klein en een groot paar slippers, op de piano niet alleen Ainos, maar de verzamelde vondsten van Schlingen. Boven het bed hangt een briefje met zwarte inkt erop: "Altijd op het hart, vooral als het moeilijk wordt!" Gelukkig is de wereld van Ainos ook onmiskenbaar aanwezig, anders zou het nieuwe appartement een heiligdom van Christoph Schlingensief zijn vol met herinneringen.

Maar er zijn: de naaimachine, de blikjes vol verfborstels en verven, de verzameling mooie kleding van Aino die decoratief aan de kast hangt, en de vele modeboeken. Kan ze zich voorstellen ooit verliefd te worden? "Misschien ben ik nog jong", reageert Aino Laberenz aarzelend. "Hoewel het moeilijk zal zijn, weet ik gewoon dat wij het zijn." Ze was in Afrika om de bouw van de ziekenboeg voort te stuwen, en in de herfst zal de tweede basisschoolklas beginnen. Deze keer verliet ze Christopher's vest in Berlijn. 'Hij is sowieso altijd bij me, zwevend als een goede geest boven het dorp.' Maar ze weet ook dat hoe langer Christoph sterft, hoe moeilijker het zal zijn om fondsen te werven. Aino werkt opnieuw als kostuumontwerper, momenteel in het Düsseldorfer Schauspielhaus, en in oktober is het nieuwe stuk van Schorsch Kamerun daar in première gegaan. Dus het gaat vooruit - en dan niet opnieuw. "Tijd geneest de wond niet, nieuwe mensen komen in mijn leven, mooie dingen gebeuren, dingen gaan vooruit, maar ik voel me altijd halfweg, niet helemaal."