Onverbiddelijk tegen jezelf
Ze levert zichzelf altijd. Ze schildert zoals ze zichzelf waarneemt: gebogen of vervormd, als een dier of als een te groot oog. Met stelten in plaats van voeten of met een steelpan op het hoofd. Als een drievoudig ego om op "3 manieren" te zijn, eenmaal zonder armen, eenmaal met een varkenskop, eenmaal in een denker pose. Lichaamsbewustzijn noemt Maria Lassnig haar werk, en het is zelden vleiend, wat erop te zien is. Vaak is ze naakt, of ontmoet ons - zoals op de foto "jij of ik" - met alle onbeschermde ouderdom, de slappe borsten, de buik gerimpeld. Tegelijkertijd houdt ze twee pistolen in haar handen. De een richt zich op haar tegenhanger, de ander op haar hoofd. Het zelfportret vertelt over een oud dilemma: kunst is het wapen om mee te slaan, maar je riskeert ook je eigen leven.
"3 manieren om te zijn", 2004 olie op canvas, 126 x 205 cm
Het werk van Maria Lassnig, geboren in 1919, heeft een groot thema: vrouwelijkheid. Er is de sterke vrouw die als Godzilla door een stad sjokt, de wolkenkrabbers komen tot haar middel. Of de vrouw die met de tijger slaapt, en je weet niet wie wie verslaat. Of de twee figuren op een "dubbel zelfportret", de ene draagt de kenmerken van Maria Lassnig, de andere is een groene bult die lijkt op de vrouwelijke geslachtsdelen. Lassnig schilderde zichzelf ook als een lever of als een knoedel, veel van haar schilderijen hebben een diep gevoel voor humor, of liever: schaamte. De kunstenaar Maria Lassnig is Oostenrijks.
Ze groeide op in eenvoudige omstandigheden in Karinthië. Haar moeder wilde eerst het onwettige kind niet, Maria was bij haar grootmoeder die in het veld werkte, vaak werd ze ziek. Kunst werd de wereld waarin ze kon ontsnappen, zelfs als kind had ze "gekrabbeld en gekrast", zegt Maria Lassnig. Ze spreekt met een zacht Oostenrijks accent, haar zinnen eindigen vaak met het typische Karinthische woord "gell".
Koud lichtgroen, fel geel - voor Maria Lassnig vrij typische kleuren
Ze volgde eerst een opleiding tot lerares in het basisonderwijs, op een dag fietste ze vervolgens naar Wenen en solliciteerde ze aan de Kunstacademie van Wenen. In 1941 werd ze geaccepteerd, na twee jaar moest ze de academie weer verlaten, omdat men haar behandeling van kleuren "gedegenereerd" vond. De pastelkleurige, soms licht giftige kleuren zouden later haar handelsmerk worden, het koude limoengroen, het heldere geel, het rode dat ze nam toen ze haar lichaam schilderde en voelde "de huid branden".
Na de oorlog reisde Maria Lassnig veel, ze ging naar Parijs, in 1968 naar New York, later woonde ze een tijdje in Berlijn. Amerika heeft haar het meest geïnspireerd, zegt ze. De cultuur van positief denken kwam precies daar. Haar moeder, met wie ze later een hechte relatie had, was een paar jaar eerder overleden: 'Ik was erg depressief.' Door de verkoop van het geërfde huis kon ze naar New York verhuizen. Het leidde haar af, ze liep door de straten, "er was een fotowinkel op elke hoek, ik kocht meteen drie camera's". In één klas leerde ze cartoons maken en produceerde ze haar eerste eigen films. Desondanks bleef ze trouw aan het schilderen, zelfs in tijden dat het schilderen opnieuw dood werd verklaard.
Maria Lassnig in haar studio
Foto's van de 30-jarige Maria Lassnig tonen een vrouw met donkere krullen, een meisjesachtig uiterlijk, maar heeft ook iets doelgerichts. Het was haar gewoon niet aangedaan, in de door mannen gedomineerde kunst was ze decennia lang de enige vrouw op de vloer. Voelde ze zich een pionier? "Je weet het zelf, maar niemand heeft me ontdekt", zegt Maria Lassnig.
Mannen die jonger waren dan zij bewogen zich langs haar heen, bijvoorbeeld Arnulf Rainer, met wie ze al een tijdje samenwoonde en met wie ze informele schilderkunst in Oostenrijk oprichtte. Met zijn overschildering van foto's en foto's werd hij internationaal beroemd. Aan de andere kant is haar leven vaak "aan de lijn", zegt Maria Lassnig. "Winderig zacht, zoals jam, bloederige marmelade, ik ben geslagen, zoals voorkomen, uitgesloten van schilderen," schreef ze in 1993 in haar dagboek. Op 61-jarige leeftijd werd ze professor aan de Hogeschool van Wenen en werd de eerste vrouw in de Duitstalige wereld. Haar studenten werden aanvankelijk belachelijk gemaakt, zegt iemand, die toen in de Lassnigs-klas zat, de Oostenrijkse schilder Ursula Hübner.
Uw foto's behalen topprijzen op de internationale markt
De grote doorbraak van Maria Lassnig kwam veel later, in 1997, toen haar tekeningen een hoogtepunt waren van Documenta X in Kassel. En dit jaar was er een grote tentoonstelling in Londen.Maria Lassnig werkt zoveel als ooit. De oudste foto uit de Londense tentoonstelling is slechts vier jaar oud en men krijgt niet de indruk dat de foto's iets van het verleden zouden herhalen, zoals vaak het geval is bij het late werk van kunstenaars.
En de veroudering? Eigenlijk zou ze altijd slim en mooi vinden, hoe ouder ze wordt, zegt Maria Lassnig. Daarom is de dood ook 'zo'n wrede, onrechtvaardige conclusie', merkt ze eens op in haar dagboek. Omdat hij "onnodig een moeizaam geconstrueerd gebouw vernietigt dat bovenop glinstert".
Maria Lassnig begint vroeg in de ochtend te schilderen omdat ze 's avonds' parterre 'is. Ze verafschuwt kunstlicht. En zelfs na zoveel jaren is ze nog steeds soms bang voor het lege scherm. Zelfs privé bleef Maria Lassnig een eenling. Ze is nooit getrouwd geweest of afhankelijk geweest van een man, ze vestigde zich uiteindelijk in Wenen. Het lot van zoveel verkeerd beoordeelde kunstenaars wordt Maria Lassnig gespaard. Ze kan genieten van haar succes. Hun foto's behalen nu ook topprijzen op de internationale markt. Na de gevierde tentoonstelling in Londen worden de schilderijen van Maria Lassnig nu in Amerika getoond.
