Met huid en haar
Let op! Wie de wereld van Mona Hatoum betreedt, kan op niets vertrouwen. Gevaren liggen op de loer, zelfs in uw eigen huis. De keukens staan onder zware stroming, wiegjes hebben latten gemaakt van snijdraad, kinderschommels dragen vlijmscherpe randen en keukenzeven bedreigen met metalen stekels. Op het eerste gezicht waren de objecten aantrekkelijk in hun glanzende ontwerp, herkenbaar op het tweede gezicht: het zijn wapens. "Ik speel met verwachtingen, dan vernietig ik ze", aldus Mona Hatoum.
In het begin van de jaren tachtig schokte de nu 54-jarige voor het eerst de kunstscène. Ze stopte zichzelf in een lijkzak en ging op een tafel liggen, bedekt met bloed en darmen. Hiervoor speelde ze urenlang vanuit media-berichten over de oorlog tussen Israël en Libanon. In Palestijnse vluchtelingenkampen stierven honderden in bloedbaden? Hatoums optreden was haar manier van antwoorden. Bedreiging, geweld en ballingschap zijn naast "vrouwelijkheid en huiselijkheid" de thema's van de kunstenaar. Ze zijn onmisbaar in hun eigen geschiedenis.
In 1952 werd Mona Hatoum geboren in Libanon. Haar ouders, Palestijnse vluchtelingen, waren vier jaar eerder uit Israël gevlucht. In het nieuwe huis zijn ze niet welkom. Ze voelen zich buitenaards, net als hun dochter vele jaren later in ballingschap. De 23-jarige is op vakantie in Londen toen in 1975 een burgeroorlog uitbrak in Libanon. De luchthaven van Beiroet is gesloten, ze kan niet terug. Afgesneden van haar familie, blijft ze in Londen, gaat ze door met banen en vecht voor een plaats aan de Slade School of Art.
De thema's van Mona Hatoum: vrouwelijkheid, vreemdheid, geweld
Ze wilde altijd kunstenaar worden. Al als student had ze haar eerste kunstboek gekocht: René Magritte. Mona Hatoum voelt als een buitenstaander. "Mijn haar was toen wild, mijn stem luid, handen zwaaiend." De Engelsen leken hun toe alsof ze in hun hoofd zaten als "ontlichaamde intellecten". Maar ze is inmiddels aangepast, zegt ze.
Hatoum is lange tijd getrouwd geweest met de Canadese muzikant Jerry Collins en heeft zijn krullende haar in een kapsel getemd. Niettemin blijft het gevoel van dakloosheid bestaan. Mona Hatoum reist de hele wereld rond, geeft les in Parijs en Maastricht, exposeert in Bazel, Jeruzalem en New York en pendelt sinds hij in 2003 lid werd van de DAAD-beurs tussen Londen en Berlijn. Haar voortdurende vervreemding ervan thematiseerde herhaaldelijk in haar werk.
Uit het haar van een vrouw vlecht ze het patroon van de Palestijnse stof die Arafat graag droeg. Ze verzamelt glazen knikkers op de grond om een landschap te creëren waar men de nek kan breken. Haar meest persoonlijke werk is de video-installatie "Measures of Distance". Voor het beeld van haar naakte moeder leest Mona Hatoum in 1988 de brieven die haar moeder haar uit Libanon heeft geschreven.
Zes jaar later stoort de kunstenaar met een andere radicale installatie: met behulp van een endoscopische camera onderzoekt ze haar binnenste: de mond, de keel, de maag, de darmen. De blik van de toeschouwer reist, kwelt door zijn ingewanden. Het eigen lichaam? tegelijkertijd een buitenlands continent en misschien het enige thuisland van de ballingschap.
Radicaal en verontrustend zijn de werken van Mona Hatoum
Met haar dubbelzinnige objecten en provocerende installaties verdiende Mona Hatoum uiteindelijk een nominatie voor de Turner Prize in 1995? de meest prestigieuze van alle kunstprijzen. Het krijgt hem een andere: de Britse Damien Hirst, die vooral bekend staat om zijn met formaldehyde ingelegde haai. Maar alleen de nominatie katapulteert Mona Hatoum naar de top: het Museum of Contemporary Art, het MoMA, de Tate Gallery? iedereen scheurt ze nu. Op veilingen behalen hun werken elk jaar hogere prijzen. De Britse galerist Charles Saatchi, de ontdekker van de "Young British Artists", voegt ook enkele van haar stukken toe aan zijn radicale verzameling.
In Duitsland duurt het iets langer om ze te ontdekken. Vijf jaar geleden was Mona Hatoum te gast op de Documenta 11 in Kassel en stoorde haar met de keukeninstallatie "Homebound". Ze had keukenmeubels uit de jaren vijftig bedraad en geëlektrificeerd, ijzeren bedden en schijnbaar onschadelijke apparaten.
Waar gaat de reis van Mona Hatoum heen? Ze wil zichzelf altijd opnieuw uitvinden, legt ze uit. Neem altijd een ander pad. Rust niet, rust niet. Omdat een nieuwe richting een nieuw perspectief kan brengen, onverwacht en plotseling. Mona Hatoum lijkt voorbereid op haar reis. Het schild van ballingschap is haar gevoel voor humor, vooral het zelfzuchtige: "Ik heb af en toe geëxposeerd met jonge Britse kunstenaars, en toen vroeg iemand me:" Wat is YBA (Young British Art)? "En ik antwoordde: Dit is een soort BSE (gekke koeienziekte) ... maar maak je geen zorgen, het valt alleen artiesten aan. "
