Koorworkshop in Toscane
Intermezzo in de abdij van San Galgano
Het middaglicht schijnt fel door het gebogen venster boven het altaar van de abdij van Sant 'Antimo. Een benedictijner monnik in een wit gewaad loopt stil weg tussen de hoge pilaren. Het ruikt naar wierook. Deze plaats is zo stil dat je onwillekeurig moet fluisteren.
Maar we openen onze mond: "Alta Trinitá Beata" twaalf vrouwen en vier mannen zingen de stilte in; en de muren schudden de geluiden heen en weer als pingpongballen. Verbaasd kijken een paar toeristen op van hun reisgidsen, waarin ze waarschijnlijk net hebben gelezen dat de fantastisch gebeitelde hoofdstad in de portico de profeet Daniel in de leeuwenkuil toont. Omringd als de steen Daniel - zo voel ik me in het gezicht van ons onvrijwillige publiek.
Sceptisch kijk ik onze luisteraars zingen vanuit de hoek van onze ogen. Maar niemand ziet eruit alsof hij opspringt en de olijfboomgaard in vlucht - of ons aanvallen als een leeuw, om ons tot zwijgen te brengen. Integendeel. Sommigen sluiten hun ogen en lijken te zinken in ons programma van meanderende Gregoriaanse gezangen en oude Renaissance-harmonieën. En dan is het voorbij: ons laatste concert. Het hoogtepunt van onze reis.
Zangpauze: kleine wandeling in de omgeving
"Vocal Expedition - the Sound of the Churches" is de naam van de wekenlange koers die ik heb geregistreerd in de sombere Duitse vroege lente. En het betekent niet dat er kerken zijn, maar de mooiste in Toscane. Wanneer je de startpagina van de muziekvakantieserviceprovider "Musica Viva" oproept, zie je als eerste een cappuccino-kopje op het schuim waarvan twee noten met cacaopoeder worden afgestoft. Perfect, ik dacht: Cantare en cappuccino. Ik hou ervan zo veel te zingen dat ik de afgelopen jaren uitgebreid het "geluid van de badkamer" heb verkend en hele aria's onder de douche heb getrimd. Dan lezen de namen van de Toscaanse kerken als zachte, aanlokkelijke melodieën: Sant 'Antimo, San Galgano, La Mulas. Ik heb geboekt en gereisd op Pinksteren. Het ding met het laatste concert dat ik waarschijnlijk over het hoofd had gezien. Deze voorstelling is nog steeds aangenaam ver weg, want onze groep zit tijdens de lunch op het terras van ons cursushuis - het duizendjarige Castello di Monte Antico tussen Siena en Grosseto. Rond glooiende heuvels die in het mistige sfumato ebben zoals in de schilderijen van oude Italiaanse meesters; op onze borden bruschetta van tomaten en Toscaans witbrood. We leggen onze eerste contacten: Monika uit Wuppertal is het jongste lid van de groep in haar vroege jaren dertig, Peter - een gepensioneerde leraar uit Zürich - op iets minder dan zeventig jaar oud. Doris bracht haar man mee voor de klas. Hij heeft de reis geboekt voor een gereduceerde prijs als een passieve metgezel en vormt in de volgende dagen in alle kerken ons meestal enkelvoudige, altijd stoïcijnse publiek.
Ik bestel de eerste cappuccino van de vakantie. In de romige melk zit schuim zeker in muziek, zelfs als er geen noten op staan. Maar we krijgen zoveel van hen, want cursusleider Ute von Genat heeft ons zangprogramma strak georganiseerd: elke ochtend doen we yoga-oefeningen op de zonovergoten binnenplaats of onder een esdoorn in de tuin van het Castello, en plukken we de "vermoeidheidgeesten" uit ons lichaam; zuig de lucht van de Toscaanse lente in onze longen, adem hem dan weer uit in de muzieksalon naar "Ning" en "Nong".
Huisvoorgevel in Siena
Het wordt snel duidelijk dat iedereen die hier wil zingen zich niet moet schamen. Om te voelen waar de geluiden in het lichaam de meeste vibraties produceren, keren we onze oren en neus. In een andere oefening duwen we onze neusgaten naar boven - met deze uitdrukking kunnen we ook goed poseren voor een familiefoto van Miss Piggy.
Het is aangenamer om je neus te openen als we 's middags het kasteelgebied verlaten. Wanneer de minibus ons uitspuugt op een van de straten die door de heuvels slingeren. Al bij de bushalte verslaat de geur van bezem en lavendel ons onderweg. Een paar ambitieuze mensen pakken hun wandelstokken uit, maar onze wandel- en kerkgids Jörg heeft gemakkelijke routes gekozen. Ik ruik de geur van salie, olijfbomen, steeneiken - alleen de vruchten van de aardbeiboom, die ik tussen de palmen rol, geven bijna geen aroma af: ze zijn nog niet rijp. Op de akkers bezaaid met klaprozen piepen insecten met veel stemmen.
Net als bij onze groep bij de eerste pogingen tot ensemblezang, waarin onze stem 's ochtends mompelde, waren we nog steeds een beetje onbeslist naar "Du Stern des Abend". Als koor zijn we niet eens slecht - alleen het aantal mannen ontbreekt.Gelukkig kent Jörg alle stukken die we van zijn eerdere vocale expeditie leren. Zijn bas is onze onwrikbare basis. En soms helpt Ute met haar perfect getrainde mezzo-sopraan, als we een melodie te vrij interpreteren.
In de vallei stromen de Orcia en de Ombrone samen
In de loop van de tijd verliezen we echter onze angst voor onze eigen stem. In de Santuario della Madonna della Carità van Seggiano gaan we echt van start: puntige noten eruit ponsen. Lange puffende geluiden. "Uhhs" en "Ahhs". De geluiden en hun echo's vermengen zich om een soundscape te vormen die een twaalftoonscomponist niet radicaler had kunnen bedenken.
Af en toe giechelt een giechel met de soundscapes. De inwoners van Seggiano zouden ook lachen als ze konden zien hoe een paar Duitsers in hun kerk rondzingen. Aanraken langs de muren. Jostle tegen de kerkstalletjes: Ute en Jörg hebben ons geblinddoekt voordat we de kerk binnengingen via de deur met eiken balken. Dus we nemen de geluiden waar die we geven veel beter van ons af: onder de koepel klinkt het sterker terug. In de zijgang klinkt de stem filigraan. Net als vleermuizen proberen we aan de hand van de echo te zien hoe hoog het plafond is op de plaats waar we momenteel aan het tappen zijn. Ik besef dat deze vocale expeditie zowel innerlijke als externe resonantieruimten onderzoekt.
Eindelijk maken we een kleine polonaise rond de banken, zonder handdoeken, naar het pelgrimslied "Stella splendens". We zijn tenslotte hier in een bedevaartkerk. De geschilderde Madonna boven het altaar met kantdoilyies glimlachen.
Yoga en ademhalingsoefeningen op de binnenplaats
"Probeer niet alles te beoordelen", Adviseerde Ute ons op de eerste middag. Een goed advies - anders zou mijn losgelaten zangwoede me waarschijnlijk een beetje vervreemden. Mijn badkamer-aria's thuis waren ingetogen, alleen al vanwege de buren. Hier, aan de andere kant, gedraag ik me alsof ik de hele dag op een operapodium sta: als ik 's morgens de luiken open, stuur ik een' Ave vera virginitas 'naar de verre vulkanische kegel van Monte Amiata. Gevolgd door een "Maria Himmelskönigin" bij het springen in het zwembad in de tuin. Ik kan tenslotte het diner domineren, dat we geserveerd krijgen aan grote houten tafels in de voormalige ridderzaal. En kom niet uit bij het zien van orecchiette, crespelle met aubergine vulling of lasagne al forno in "halleluja".
De anderen lijken op elkaar. Op een avond, na tienen, sluip ik de tuin in om de vuurvliegjes in de struiken te zien. De oorworm van de reis in mijn richting blaast door de open boogramen van de muzieksalon: "Twee kleine wolven gaan 's nachts in het donker". Een klassieker uit elke koorvrije tijd die zelfs de niet-connaisseurs van ons behoorlijk snel hadden. Aangespoord door een paar glazen Chianti Classico komen de meesten van ons elke avond samen in de muziekkamer. De groep is nu in zo'n staat van verandering dat ze waarschijnlijk het dak van de San Galgano-abdij hebben opgeblazen, een van de laatste haltes op onze tour. Gelukkig hebben de oude muren sowieso al lang geen dak.
Nu zingen ze "Overal de stilte". Night? Ja - het sterrenbeeld Orion schijnt boven mij. Silence? Nee. Maar de dichtstbijzijnde stad, Paganico, is ver weg. En de exploitantenfamilie van het Castello draagt onze aanwezigheid met kalmte en routine bij: hier zijn ook regelmatig beginnerscursussen voor saxofoon.
Een dag per week is gratis. Tijd om de noten uit het hoofd te vegen. Zoals de meeste rijd ik naar het nabijgelegen Siena. De middagwarmte brandt op de Campo voor het stadhuis, de koffie is drie keer zo duur als in het Castello, maar het is goed om daar gewoon te zitten en te zwijgen. Kinderen rijden met hun scooters over de stoep, in een baan om de toeristen die op de Campo in de zon liggen. De anderen in het koor genieten van hun onthoudingsfase. In de oude stad kruisen onze wegen elkaar, maar we begroeten elkaar slechts kort, ijsklimmen door de steeg, de tassen vol met zoete Sienese Panforte. Overweeg het aanbod van Dolci in "Nanninis" gebak, kauw pizza met salsiccia. En zoek in de menigte op het plein tussen de souvenirstanden, de vrede die de persoon in de menigte kan bereiken.
Ik ga het gestreepte schip van de kathedraal binnen. Het is enorm in vergelijking met de kleine landelijke kerken die we tot nu toe hebben bezocht. Het gemurmel van de bezoekers echoot uit de plafondkluis, laat me de grote akoestiek van de kamer raden. Ik krijg al een terugval - en zou spontaan 'Laudamus virginem' willen vieren. Bij het zien van de vele toeristen, maak ik mijn mond maar dan heel snel weer gesloten. Ik bewaar liever mijn moed. Voor het laatste concert.
Reistips Koorworkshop in Toscane
Musica Viva.De organisator van de muziekvakantie biedt vocale tours aan tussen Siena en Grosseto, in de Arno-vallei ten zuiden van Florence en in de Zuid-Tiroolse Vinschgau.In de ochtend vocale oefeningen en repetitie van Gregoriaanse en Renaissance werken, in de namiddag wandelingen naar kerken: hier verkent men het effect van de stem op de kamer (een week dubbel / halfpension 810 euro, plus 150 euro voor bustransfers en wandelgidsen). www.musica-viva.de
ROUTE Bijvoorbeeld met Lufthansa van München of Frankfurt naar Florence: daar en terug vanaf 99 euro. Met TUIfly uit Hannover (vanaf april), Keulen / Bonn en Stuttgart (vanaf 12 maart) naar Pisa: retour vanaf ongeveer 48 euro.
TELEFOON Netnummer naar Italië 00 39, kies dan altijd de 0 van de lokale kiesnummers.
LEES Toscane en Umbrië. Lonely Planet, voor het eerst in het Duits; Naast vele insidertips biedt het boek speciale themakaders en verschillende routevoorstellen: een reis naar verschillende werelderfgoedlocaties, een kindertour, een vijfstadswandeling. In detail: het hoofdstuk over Florence beslaat bijna 80 pagina's (Lonely Planet-publicaties, 17, 50 Euro). Tijd voor Toscane. Flaneren in Lucca, Fietsen in Florence, Behandelingen in Montecatini Terme: in essays en weelderige foto's stellen auteur Thomas Migge en fotograaf Mirko Milovanovic 33 doelen voor waar je je prettig bij voelt. Met tips voor sightseeing, winkelen, slapen en feesten (C. J. Bucher Verlag, 29,90 euro). Toscane. Literaire reisverhalen die verlangen oproepen: naar eindeloze cipressen, romantische bergdorpjes en Brunello. Auteur Felicitas Mayall beschrijft Toscane buiten de gebaande toeristische paden. Een sensueel boek, niet alleen vanwege de vele recepten (Sanssouci, 14,90 Euro).
INFO Florence en omgeving: Via Cavour 1 r, I-50129 Florence, tel. 055/29 08 32, www.firenze turismo.it. ? Maremma en omgeving: Viale Monterosa 206, I-58100 Grosseto, tel. 05 64/46 26 11, www.lamaremma.info.
