Menopauze - of schildklieraandoening?
Je slaapt slecht, de cyclus doet wat hij wil, en je 50ste verjaardag komt eraan. Welkom bij de menopauze, denken veel vrouwen. Maar deze typische symptomen van hormonale ontregeling kunnen ook een andere oorzaak hebben: de schildklier. En dat wordt gemakkelijk over het hoofd gezien.
Aandoeningen van dit orgaan zijn wijdverspreid en hebben vooral vaak invloed op vrouwen. Het risico neemt toe vanaf het midden van de levensduur. Meer dan de helft van de 45-plussers wordt beïnvloed door verandering. "Maar zelfs in hormonale overgangsfasen ervaren we vaak ontstekingen en auto-immuunziekten van de schildklier", zegt de gynaecoloog Dr. med. Katrin Schaudig. Dit kan het geval zijn na de geboorte van een kind, maar ook onmiddellijk voor en tijdens de menopauze. Waarom dit zo is, weten de artsen niet precies.
Verwarrend vergelijkbaar: symptomen van menopauze symptomen en een zieke schildklier
Maar één ding is zeker: de symptomen van menopauzeklachten en die van een zieke schildklier kunnen verwarrend veel op elkaar lijken. En ze kunnen elkaar versterken. Een te trage schildklier manifesteert zich bijvoorbeeld door gewichtstoename, bevriezing en vermoeidheid; een overfunctie van innerlijke rusteloosheid, slaapstoornissen en hartproblemen - alle problemen, omdat ze de menopauze kunnen veroorzaken. Onregelmatigheden in de cyclus kunnen worden toegeschreven aan zowel de menopauze als de schildklier. Stemmingsdieptes zijn niet ongewoon tijdens de menopauze, vooral in de periode vóór de laatste periode, maar kunnen ook de eerste tekenen zijn van een schildklieraandoening. En de klachten zijn wederzijds afhankelijk: depressieve stemmingen kunnen het begin van een hypofunctie bevorderen, de hypofunctie kan op zijn beurt depressie veroorzaken of in stand houden.
Er zijn ook symptomen die enigszins variëren afhankelijk van de oorzaak, zoals zweten. "Typerend voor de menopauze is een stijging van de lichaamswarmte, die spontaan en moeiteloos ontstaat", zegt Katrin Schaudig. "Vochtige huid en wankele handen duiden echter op een overactieve schildklier, de vrouwen ervaren de opvliegers niet als oplopend." Want een schildklierprobleem spreekt ook een voortdurend gespannen nek.
Het duurt echter vaak lang voordat de juiste diagnose is gesteld. "De relatie tussen de verschillende aandoeningen en een schildklieraandoening wordt vaak niet gezien, dus soms jaren verkeerd of niet behandeld", klaagt de schildklierexpert Christina Sachse. De symptomen drijven zelfs niet veel vrouwen naar de dokter - de moeder had het uiteindelijk tijdens de menopauze.
De schildklier is een onderschat orgaan. Sommige mensen weten gewoon dat ze in de nek zit en verantwoordelijk kan zijn voor een struma. Maar de vlindervormige klier, met een gewicht van niet meer dan 18 gram bij vrouwen en zo groot als een walnoot, is een van de belangrijkste controlecentra van het lichaam. Het reguleert de functie van de zenuwen, het hart, de bloedsomloop en spieren en voorziet het lichaam van de energie die het nodig heeft. Het beïnvloedt het gebruik van het voedsel, de lichaamstemperatuur, de cyclus en de psyche.
Een goed afgestemde bloedsomloop bepaalt haar werk. Met behulp van voedingsjodium of voedingssupplementen vormt de schildklier de hormonen thyroxine (T4) en trijodothyronine (T3). Als de concentratie van deze hormonen in het lichaam afneemt, geeft de hypofyse een boodschapper af, het hormoon TSH, dat de schildklier stimuleert. Het stimuleert de opname van jodium en dus de vorming en afgifte van schildklierhormonen. Als deze cyclus verstoord is, raakt het hele organisme in de war.
Of een storing aanwezig is, toont in de meeste gevallen een bloedtest. De laboratoriumwaarde voor TSH geeft aan of het lichaam voldoende is voorzien van schildklierhormonen. Bovendien worden de vrije schildklierhormonen (fT3 en fT4) die direct in de cellen werken vaak gemeten. Ook belangrijk is een echoscopie, zodat de arts de grootte en structuur van de schildklier kan zien, evenals eventuele knobbeltjes erin.
Een verhoogd TSH-niveau en lage niveaus van fT3 en fT4 duiden op hypothyreoïdie. Er circuleren te weinig schildklierhormonen in het lichaam, de metabole processen zijn langzamer, de spijsvertering werkt niet goed, de hartslag wordt ook vertraagd, de concentratie lijdt. Aan de andere kant, als een lage TSH-waarde en hoge waarden voor fT3 en fT4 aanwezig zijn, is er een overactieve schildklier; Gewichtsverlies, zweten, nervositeit kan de gevolgen zijn.
Het aantal en de ernst van de symptomen variëren onder de getroffenen.Soms treden typische kwalen op voordat de bloedspiegel ontspoort. Andere vrouwen voelen het nauwelijks wanneer de schildklier niet meer goed werkt. Symptomen zoals vermoeidheid of een droge huid zijn moeilijk vast te pinnen en worden gemakkelijk over het hoofd gezien. Van drie tot 16 procent van de mensen in Duitsland wordt gezegd dat ze zo'n latente subfunctie hebben, meestal vrouwen boven de 60. Soms beseffen patiënten pas aan het begin van de behandeling dat er iets mis was. "Het lichaam went aan het lage energieniveau", zegt de nucleair geneeskundige. Matthias Glawe van de gezamenlijke praktijk Cardiologicum Hamburg-Wandsbek.
Hashimoto's thyroïditis kan hypofunctie veroorzaken.
De meest voorkomende oorzaak van hypofunctie was eerder jodiumtekort. Ondertussen weten de artsen dat vaak een auto-immuunziekte de schuld is: de thyroiditis van de Hashimoto. Het lichaam stoot zijn eigen schildklierweefsel af en vernietigt het, waardoor chronische ontsteking ontstaat. De plant voor deze ziekte zit in de genen en treft tien keer meer vrouwen dan mannen. Tijden van hormonale ontreddering verhogen het risico op haar uitbraak evenals de leeftijd. Geestelijke stress, bacteriële en virale ontsteking, roken en seleniumtekort kunnen de ziekte ook bevorderen. Tot dusverre is het niet te genezen, de ontbrekende schildklierhormonen moeten levenslang worden vervangen door de inname van tabletten. Het risico op het krijgen van meer auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis is verhoogd.
Vaak duiden antilichamen in het bloed op Hashimoto's thyroïditis zonder diagnose van hypothyreoïdie. "Dan is er geen behandeling nodig, maar de auto-immuunziekte is aanwezig en moet worden gecontroleerd", zegt professor Dagmar Führer, vice-president van de Duitse Society of Endocrinology. Cyclusveranderingen kunnen bijvoorbeeld al optreden, zelfs als de schildklierfunctie nog intact is.
Knopen zijn vaak de oorzaak van een overfunctie.
Hyperthyreoïdie, aan de andere kant, wordt vaak veroorzaakt door knobbeltjes. Deze ontwikkelen zich uit cellen die de boodschappen van de hersenen verzetten en autonoom werken. Hoewel koude knopen geen hormonen produceren, zijn warme knopen zeer actief en produceren ze een hoog niveau van schildklierhormoon. Het risico op knopen neemt ook toe met de leeftijd. Studies tonen aan dat slechts ongeveer 10 procent van de 25-jarige vrouwen knopen in de schildklier heeft, maar meer dan de helft van de 70-jarigen. Het wordt bevorderd door jodiumtekort, een genetische aanleg en roken.
Een overactieve schildklier kan worden behandeld met geneesmiddelen die de inname van jodium remmen en daarmee de hormoonproductie (antithyroid-geneesmiddelen) beperken. Vanwege hun bijwerkingen schrijven artsen ze niet permanent voor.
In hete knopen gebruiken artsen vaak radioactieve jodiumtherapie. Tijdens het proces wordt radioactief jodium toegediend aan de getroffenen, die zich ophopen in de bijzonder actieve cellen van de schildklier, die worden vernietigd door de straling. Daarnaast vinden er jaarlijks ongeveer 120.000 schildklieroperaties plaats in Duitsland. De redenen hiervoor zijn een zeer grote schildklier die op de nek, hete knopen en vermoedelijke kanker drukt. Het hoge aantal deskundigen wordt echter ook bekritiseerd. "Een betere voorafgaande opheldering van de schildklier zou wenselijk zijn", zegt Dagmar-leider.
Volgens veel artsen zou het ook belangrijk zijn om regelmatig de schildklier te controleren, vooral tijdens de menopauze. Omdat alleen een overfunctie zo snel mogelijk moet worden onthuld; het verhoogt het risico op hartritmestoornissen, beroertes en Alzheimer. Bij postmenopauzale vrouwen kan het de ontwikkeling van osteoporose, botverlies bevorderen. Een subfunctie daarentegen is onaangenaam, medisch maar niet gevaarlijk, zegt nucleair geneeskundige Matthias Glawe. Op zijn minst op een laag niveau neemt het risico van verhoogde diastolische bloeddruk, verhoogd cholesterol en atherosclerose echter toe met de tijd. Daarom wenden artsen zich steeds meer tot het behandelen van niet alleen manifeste storingen, maar ook latente gevallen waarbij alleen de TSH-waarde afwijkt, omdat ook zij negatieve gevolgen kunnen hebben.
Tot nu toe zijn de effecten van hormoonvervangende therapie tijdens de menopauze op de schildklier weinig onderzocht. De enige zekerheid is dat een voorraad oestrogenen met minder vrije schildklierhormonen direct in de cellen werkt. "Vrouwen die de schildklierhormonen tegelijk met oestrogenen krijgen, hebben mogelijk een hogere dosis nodig", zegt professor Alexandra Kautzky-Willer. De endocrinoloog aan de Medische Universiteit van Wenen weet dat geduldig geduld vaak nodig is om een zieke schildklier te behandelen. Als de aandoening langer duurt, kan het maanden duren voordat de hormoonhuishouding weer in balans is. "Niet elke vrouw reageert even goed op de behandeling, ondanks de vervanging van het schildklierhormoon kan het moeilijk zijn om gewicht te verliezen of uit een mentale depressie te komen," zegt Alexandra Kautzky-Willer. Vaak bleek dat niet alle schildklierproblemen de schildklier veroorzaakten.Soms zijn het tekenen van de menopauze.
Lees verder
- "De schildklier, een klein orgel met een groot effect" door Christina Sachse (64 p., 6 Euro plus verzendkosten), te bestellen via www.ffgz.de
- "Leven met Hashimoto's thyroïditis" door Leveke Brakebusch en Armin Heufelder (210 p., 14,90 euro, Zuckschwerdt 2012)
Pas op, jodiumtekort!
De schildklier heeft jodium nodig, in geval van een tekort aan jodium, breidt het uit, er kan een struma (struma) ontstaan. De jodiumvoorziening in Duitsland was verbeterd sinds het midden van de jaren negentig, voornamelijk door het gebruik van gejodeerd tafelzout en de jodering van diervoeders. Studies tonen een gemiddelde jodiumvoorraad in dit land in het "onderste optimale bereik". De situatie lijkt nu echter weer te verslechteren: "De levensmiddelenindustrie heeft het jodiumgehalte van hun producten verlaagd als gevolg van internationale regelgeving", zegt de endocrinoloog Dagmar Führer. Om voldoende jodium (180 tot 200 microgram per dag) te absorberen, wordt aanbevolen om regelmatig gejodeerd zout te gebruiken om dagelijks melk, zuivel en kaas en zeevis één of twee keer per week te consumeren.
Verschillende factoren kunnen echter de opname van jodium of de vorming van schildklierhormonen remmen. Deze omvatten roken, een tekort aan selenium, zink en ijzer, maar ook de frequente consumptie van bepaalde voedingsmiddelen zoals kool, radijs, maïs en gierst. Bij thyroïditis van Hashimoto kunnen verhoogde niveaus van jodium de ziekte verhogen. Daarom dienen patiënten niet regelmatig jodidetabletten in te nemen. U kunt echter normaal eten en ook gejodeerd keukenzout gebruiken.
