Het gedeelde kind
Heiko Fröhlich heeft twee levens. Een daarvan is in Berlijn, waar de 39-jarige werkt als een tolk, docent en muzikant. Freelance werk is geen toeval, "anders zou het niet mogelijk zijn", zegt hij. Met "dit alles" bedoelt hij zijn tweede leven: elke zes tot acht weken vliegt hij 14 dagen naar Spanje. Daar, in het kleine stadje Badajoz aan de zuidwestkust, woont zijn dochter Paula Rosa.
Paula Rosa is nu twaalf, ze draagt de achternaam van haar vader, maar tegelijkertijd die van haar moeder, die gebruikelijk is in Spanje, ongeacht of een paar getrouwd is. Paula Rosa Fröhlich Galvan werd geboren in 1996. Merry was toen 26 en woonde al vijf jaar in Spanje, samen met zijn partner Anna Galvan. "Voor Anna was een abortus uitgesloten", zegt Fröhlich, "en ik was ook blij". Desondanks namen de ruzies toe, "we waren gewoon te veel op elkaar", legt hij het achteraf uit. Steeds vaker dacht hij eraan terug te keren naar Duitsland.
Vader, moeder, kind
Toen ze uit elkaar gingen, was Paula twee en een half. De ouders handelden: ze zou niet moeten lijden. Ze wilden proberen een gezin te blijven, hoewel Frohlich in 1999 eigenlijk terug naar Duitsland verhuisde. Vanaf het begin vloog hij om de paar weken naar Spanje, "de low-cost luchtvaartmaatschappijen waren mijn redding". Aanvankelijk woonde hij bij kennissen, het duurde een paar jaar, totdat de conflicten tussen de ouders niet elke keer escaleerden. Ondertussen heeft de vader een kamer in het huis van moeder en dochter, met Kerstmis en op vakantie, komt Paula naar Berlijn, en soms gaan ze zelfs op familie-uitstapje naar drie - vader, moeder en kind.
Scheidingskinderen zijn het product van een liefde die voorbij is gegaan - en ze verbinden voor altijd twee exponenten. Dit betekent dat men onvermijdelijk moet herschikken. Het duurt vaak lang voordat een paar een model kiest dat voor iedereen goed werkt. Net na een scheiding of scheiding is het moeilijk om het kind buiten te houden. Van de ruzie, de verwondingen, de aantijgingen. En alleen met zijn partner, moet je samen met een zo helder mogelijke geest proberen te beslissen wat het beste is voor je kind.
Twee kamers, twee kerst
In Duitsland is elk derde huwelijk nu gescheiden, men spreekt van ongeveer 15 000 echtscheidingskinderen per jaar. Daarnaast zijn er de kinderen uit partnerschappen zonder huwelijk, hun aantal wordt geschat op ongeveer 25.000 per jaar. Maar zelfs als de stereotypen van altijd ongelukkige, gestoorde echtscheidingskinderen zijn opgehelderd, wil men natuurlijk dat zijn kinderen zo zorgeloos mogelijk opgroeien. Indien mogelijk, met beide ouders.
Als je de statistieken gelooft, verliest een kwart van de vaders na de scheiding het contact met hun kinderen. Zelfs als ze niet hoeven te reizen tussen twee landen zoals Heiko Fröhlich. De meeste kinderen blijven nog bij hun moeder. Maar hoe je ook besluit, het is duidelijk dat woon-werkverkeer begint met twee huishoudens: in het verleden deelden mensen hun dagelijks leven, nu delen ze hun schoolvakanties, huiswerkhulp en soms zelfs Kerstmis.
Wonen, veranderen of nestelen?
Het belangrijkste is om eerst een woningmodel te kiezen. Vaak kiezen ouders voor het zogenaamde verblijfsmodel, waarbij het kind zijn of haar hoofdverblijf bij een van de ouders heeft en het weekend en de vakantie met de andere ouder doorbrengt. Het voordeel is dat het kind een plek heeft waar zijn schoolspullen, zijn speelgoed en zijn kleren zijn en van waar hij elke dag naar school gaat. Het weekend is vol.
Niet betwist is het veranderingsmodel, waarin het kind afwisselend met de ene of de andere ouder leeft. Dit kan een ritme van drie of twee weken zijn, sommige schakelen ook om de zes maanden of elk jaar tussen ouders. Veel psychologen waarschuwen tegen dit model, vooral voor kleine kinderen, omdat ze veel meer regelmaat nodig hebben dan oudere en zich snel "verscheurd" kunnen voelen tussen de twee huishoudens.
Vooral bij zuigelingen kiezen sommige ouders ook voor het nestmodel, waarbij het kind in een appartement verblijft en de ouders afwisselen met de zorg volgens een vast schema. Vaak is het het familie appartement waar vroeger iedereen samen woonde en de ouders elk een tweede huis nemen.
Nieuwe partner, geluk oude kinderen
De modellen om zo oud mogelijk te blijven ondanks de scheiding zijn zeer divers. Sommigen wonen zelfs samen. Maar ten laatste wanneer er een nieuwe partner verschijnt, kan dat moeilijk zijn. Heiko Fröhlich en Anna Galvan hebben beide geen nieuwe partners. In beide zijn er enkele nieuwe relaties geweest, maar de nieuwe partners hebben nooit een grotere rol gespeeld in het leven van Paula. Hij is zelf hoe dan ook altijd in Berlijn "met één been in Spanje".
Een patchworkfamilie is Merry en Galvan nog niet. En dus hebben ze geen scènes meegemaakt, zoals in een ander dagelijks leven. Iedereen die Gregor Druse en zijn vriendin Laura Hertel in Berlijn Pankow bezoekt (alle namen zijn gewijzigd), ziet dit al op de deurplaat: er zijn vier achternamen. Vier omdat de dochter Roberta (8) van Gregor Druse de achternaam van de moeder draagt, de voormalige vriendin van Druse. Laura Hertels dochter Susanne (9) daarentegen heeft de achternaam van haar vader, de ex-echtgenoot van Laura Hertel. En ze heeft zelf haar vroegere meisjesnaam weer aangenomen, met Druse, ze is nog niet getrouwd.
"Soms verliezen we onszelf uit het oog", zegt Hertel. Ze staat in de keuken van het grote oude appartement en vult koffie in een filterzak. Aan de muur hangen foto's van de dochters, op één foto zitten alle vier samen op het strand. "Onze eerste vakantie samen", zegt Hertel, "we zijn een constant proces". Ze glimlacht zonder er gelukkig uit te zien. Patchwork klinkt vaak pas in het begin grappig. Sinds Hertel en Druse twee jaar geleden samenkwamen, is iedereen verdrietig geworden: de Expartners, de dochters, de ouders met de kinderen, Hertel en Druse.
De, de, de stap
Veel is bijvoorbeeld moeilijk: Roberta woont bij haar moeder en brengt alleen de weekenden door met haar vader. Susanne daarentegen ziet haar vader slechts om de twee weken. Susanne reageert vaak bitchy op de stiefvader. En Roberta is jaloers dat de nieuwe zus haar vader vaker ziet dan zij. Er is een constante heen en weer in de grote flat, soms is de ene dochter daar, dan de andere, dan tegelijkertijd en tussendoor, zegt Hertel Gregor en zij zijn blij als we tijd voor elkaar hebben.
Sinds een half jaar bijvoorbeeld is alles een beetje beter geworden, op de een of andere manier is iedereen "aangekomen". En Hertel besefte vooral: "Dat een patchworkfamilie niet statisch is, kan het altijd gebeuren dat je weer iets anders moet verzinnen." Het kan ook betekenen dat een van de kinderen naar de andere ouder verhuist. De 37-jarige kan zich op dit moment geen gewoon kind voorstellen, het is al ingewikkeld genoeg.
Uitwisselingsjaar met de vader
Wanneer Heiko Fröhlich naar Badajoz komt, dompelt hij zich onder in zijn tweede leven, ontmoet hij zijn Spaanse vrienden, hij zingt zelfs in koor. En met Anna, zijn ex-vriendin, heeft hij heel duidelijke afspraken over wie waarvoor verantwoordelijk is. Paula is nu echt in de puberteit, zegt Fröhlich, "soms, als ze boos wordt, zegt ze terug naar Duitsland te gaan!" Hij vindt vaak dat hij veel vaker in Spanje moet zijn.
Maar hij geniet ook van de onafhankelijkheid die hij in Berlijn heeft. Maar soms heb ik niet de dagelijkse routine, het is vaak belangrijk om er gewoon te zijn, om triviale dingen te doen, dat is wat er blijft en dat mis ik. "
Wanneer Paula Rosa Fröhlich Galvan 16 jaar oud is, zal ze een jaar naar haar vader in Berlijn verhuizen. Ze gaat daar naar een Europese school en zij en haar vader zullen een jaar zonder onderbrekingen wonen. "Het zal zeker niet altijd gemakkelijk zijn", zegt Fröhlich, maar je kunt zien dat hij er naar uitkijkt. Een kamer in zijn appartement in Berlijn is al voor haar gereserveerd.
Meer informatie
Aanvullende links, informatie en getuigenissen zijn beschikbaar op www.stieffamilien.de, de Vereniging voor alleenstaande moeders en vaders onder www.vamv en www.patchworkforum.net.
literatuur:
Martina Baumbach, Jan Lieffering (illustratie): "En papa zie ik in het weekend". Een prentenboek voor kinderen vanaf vier jaar, Gabriel Verlag 2006, 12,90 Euro. Monika Czernin, Remo H. Largo: "Gelukkige scheidingskinderen: scheidingen en hoe kinderen ermee omgaan", Piper Verlag, 6e editie 2008, 9,95 Euro. Helmuth Figdor: "Kinderen uit gescheiden huwelijken: tussen trauma en hoop: hoe kinderen en ouders scheiding ervaren", Psychosozial-Verlag 2004, 22,90 Euro. E. Mavis Hetherington: "Divorce: The Perspectives of Children", Beltz Verlag 2003, 19,90 Euro. Sabine Walper: "Wat wordt er van de kinderen? Kansen en risico's voor de ontwikkeling van kinderen uit scheiding en stiefgezinnen", Juventa Verlag 2002, 20,50 euro.
